 سیده مینا دیوبند*
Mina.divband@yahoo.com

 در سال های اخیر تعریف سلامت، دچار تحولی شگرف شده است و هرگز به معنی نبود بیماری و ناتوانی نیست. امروزه سلامت به معنی رفاه کامل جسمی، ذهنی و اجتماعی می باشد که تحقق این  مطالب در گروی خود مراقبتی به عنوان  رویکردی نو در ارتقای سلامت است. اهمیت و ضرورت پرداختن به مقوله خود مراقبتی آن همه بصورت سازمان یافته از جمله مقولاتی است که با برنامه های آموزشی و ارتقای سلامت جامعه
رابطه ی مستقیم دارد. خود مراقبتی شامل آموزش هایی است، که افراد آگاهانه و هدفدار برای حفظ سلامتی و تندرستی خود و اعضای خانواده شان
انجام می دهند. ارتقای سلامت، اصلاح شیوه ی زندگی، پیشگیری از بیماری ها،
حفظ سلامت و در نهایت درمان بیماری همگی از زیر شاخه های خود مراقبتی محسوب می شوند. اما باید اذعان داشت که خود مراقبتی هرگز جایگزین مراقبت های تخصصی نبوده و نیست، بلکه به عنوان یک مکمل در راستای پیشبرد اهداف نظام سلامت کشورهاست.
در کشورهای توسعه یافته تعداد زیادی از مطالعات و تحقیقات علمی با بکارگیری روش های گوناگون نشان داده اند که خود مراقبتی؛ مهم ترین شکل مراقبت اولیه است و بطور قابل توجهی هزینه های درمانی کشورها را کاهش می دهد و آمارها نشان می دهند که 65 تا 85 درصد همه ی
مراقبت های سلامتی به وسیله خود شخص و خانواده اش، بدون دخالت متخصصین اعمال می شود. بطور مثال در کشور انگلستان با حمایت از خود مراقبتی، ویزیت پزشکان عمومی تا 40 درصد و ویزیت های سرپایی تا
17 درصد کاهش یافت، میزان بستری در بیمارستان ها به نصف کاهش یافت و در آمار دریافت دارو نیز کاهش چشمگیری اتفاق افتاد.
بنابراین آنچه ضرورت تقویت این امر را بیش از قبل می نماید، شرایط و زیر ساخت هایی است که منجر به توانمند سازی افراد و جامعه برای خود مراقبتی می باشد. آموزش های لازم در رده های مختلف سنی بالاخص از پایه، توسعه سرمایه اجتماعی و مشارکت مردم، تربیت متخصصین این حوزه برای حمایت هر چه بیشتر، خدمات مشاوره ای در دسترس و با کیفیت، مهارت های آموزشی و شیوه های زندگی سالم همگی از جمله مواردی هستند که می توان مورد توجه قرار داد.
متاسفانه بررسی نظام سلامت کشور،حاکی از کم توجهی عمومی در جامعه و مسئولان به موضوع آموزش و پیشگیری و خودمراقبتی در سطوح مختلف است و با وجود تقدم پیشگیری بر درمان، تنها 25 درصد منابع سلامت به امر پیشگیری اختصاص داده شده است. تصمیم گیران نظام سلامت در سطوح مختلف خواسته یا ناخواسته ترجیح می دهند، انرژی و منابع را برای درمان بیماران صرف نمایند. اشاعه ی باور غلط که مردم نیز تا درمان نشوند، برای سلامت خود خرج نمی کنند، نیز به تبع آن در جامعه اتفاق افتاده است.
اما بی شک باید نوع نگاه ها به پدیده ی خود مراقبتی تغییر یافته و سلامت را آنگونه که کشورهای موفق در حوزه سلامت تعریف
کرده اند، پذیرفت. زیرا مطمئنا درمان صد ها و شاید هزاران برابر پرخرج تر
از پیشگیریست. مطالب مذکور به وضوح نشان می دهد که خود مراقبتی جز لاینفک تمام سطوح مراقبت بهداشتی اولیه و تخصصی بوده و با اندکی تسهیل و اختصاص بودجه های کافی در روند اجرای خود مراقبتی، می توان
گام های موثری نه تنها در بهبود وضعیت سلامت افراد جامعه، بلکه در وضعیت اقتصادی و اجتماعی برداشت.
سردبیـر*