دیاکو حسینی*
تصمیم امریکا به خروج از توافق هسته‌ای با ایران نشان دهنده اوج بی توجهی امریکای ترامپ به قوانین و مقررات بین‌المللی است. برای ایران غافلگیرکننده نبود کشوری که از ابتدای به قدرت رسیدنش تحت تأثیر سیاست‌های داخلی علیه برجام موضع گیری کرد، در برجام باقی بماند.بنابراین احتمال خروج امریکا از این توافق همیشه یکی از سناریوهای معتبر برای ایران بوده است اما نکته‌ای که شب گذشته و در نتیجه خروج امریکا اتفاق افتاد، اثبات شدن این نکته بود که دولت ترامپ کاملاً تحت تأثیر مشاوره‌های اشتباه شماری معدود و
 شکست خورده در جامعه امریکا اقدام به خروج از برجام کرد.
یعنی همان کسانی که حاضرند به خاطر چند هزار دلار در نشست‌های یک گروهک تروریستی شرکت کنند. بنابراین از نظر ایران این اقدام اگرچه غیرقابل پیش‌بینی نبود ولی در عین حال نشان دهنده این بود که دولت امریکا به صورت کاملاً غیرمسئولانه‌ای نه فقط در رابطه با ایران بلکه نسبت به متحدان خودش و قوانین بین‌المللی عمل می‌کند.نکته مهم این است که این تصمیم صرفاً به نفع اسرائیل و نه حتی امریکا بوده است. طبق آمارها قریب به
 63 درصد مردم امریکا با خروج این کشور از توافق مخالف بودند. همچنین اکثر نخبگان واشنگتن هم که تجربه بیشتری در عرصه سیاست خارجی دارند، با خروج امریکا از برجام مخالف بودند و آقای ترامپ برخلاف منافع حتی مردم امریکا و نزدیک‌ترین متحدانش عمل کرده است بنابراین اتفاقی که خواهد افتاد، انزوای بیشتر امریکا حتی در میان متحدانش و تحریک کردن سایر کشورهای جهان به اتخاذ سیاست‌های مستقل از ایالات متحده در امور امنیتی، سیاسی و حقوقی جهان خواهد بود.
از سوی دیگر تصمیم به خروج از برجام برای ایران هم خوب بود. برجام بدون امریکا امروز به عنوان نمادی از یک نظم نوین جهانی است که می‌تواند جهان را در معرض آزمایش برای تعاملات با یکدیگر بدون مشارکت امریکا قرار دهد. چنین ظرفیتی بالقوه در برجام وجود دارد و این منوط است به اینکه سایر کشورهای گروه 1+5 چگونه با این قانون شکنی برخورد کنند. اگر کشورهای اروپایی بتوانند و علاقه‌مند به حفظ برجام باشند و این کار را در عمل هم نشان دهند، ایران می‌تواند در برجام باقی بماند و به تعهدات خودش عمل کند. در واقع این امریکاست که با این اقدام خودش را از تمام مزایای مشارکت در نظم جدید جهانی محروم کرده است.
اروپایی‌ها می‌توانند از طریق مکانیزم‌های مختلفی از برجام حمایت کنند. آنها قبلاً هم این کار را کرده اند و می‌توانند از امریکا بخواهند درباره برخی از تحریم‌ها معافیت‌هایی را برای آنها ایجاد کنند. در واقع این وظیفه اروپاست چنین کاری کند و ایران نباید نگران این مسأله باشد و همان طور که برجام در گذشته نشان دهنده اعتبار چندجانبه گرایی اتحادیه اروپا و به نوعی دستاورد دیپلماسی آنها بوده، بدون امریکا می‌تواند نشان دهنده استقلال عمل اتحادیه اروپا در سیاست‌های جهانی خودش باشد.

اروپا می‌تواند به شرکت های خود اطمینان دهد با ایران کار کنند بدون اینکه مشمول مجازات امریکا شوند و این مسأله به نحوه تعامل اروپا و امریکا بستگی دارد. ماندن ایران در برجام اولاً نشان دهنده
این است که این توافق را به عنوان توافق چند جانبه به رسمیت می‌شناسد و نه یک توافق دوجانبه بین ایران و امریکا به همین دلیل هم، حتی به رغم خروج امریکا از برجام تمایل خود را برای ماندن در برجام اعلام کرد، اما نکته مهم این است که این اعلام تمایل به صورت بی قید و شرط نیست. ایران فقط در شرایطی در برجام باقی می‌ماند که سایر کشورها به تعهد خودشان عمل کنند و مانع از ضربه زدن امریکا به این توافق شوند چنانچه آنها در انجام تعهدات قانونی خودشان موفق نباشند، ایران هم تمایلی به ماندن در برجام نخواهد داشت. نکته مهم این است که ایران امروز خود را یک کشور دور اندیش
و تابعی از قوانین بین الملل و علاقمند به نظم جهانی از طریق توافقات چند جانبه معرفی کرد. اما این شکیبایی و دوراندیشی در صورتی می‌تواند پایدار بماند که اروپا به وظایف قانونی خود ادامه دهد. ایران به هر قیمتی در برجام نخواهد ماند، دامنه تحمل آن در برجام یک سقف دارد و آن سقف امروز توسط سایر کشورهای 1+5 تعیین می‌شود.
*کارشناس ارشد
مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری