 ناهید حاجی خانی*
جمعیت ایران از مرز 81 میلیون نفر گذشته است و پیش بینی شده است که جمعیت کشور در سال 1430 در کمترین سطح به 95.3 میلیون نفر و در بیشترین سطح به حدود 112.5 میلیون نفر برسد.
آیا این امر، یک فرصت است و باید برای استفاده از ظرفیت بالای نیروی انسانی در بخش های
 مختلف برنامه ریزی کرد یا اینکه با افزایش جمعیت به دلیل نداشتن برنامه های درست با یک چالش در آینده مواجه خواهیم شد.
سالخوردگی و کاهش موالید، حاصل دنیای مدرن است و تاثیرات آن بر جامعه بشری قابل لمس. گاهی برخی افراد این نگاه را ناشی از دیدگاه نادرست و برخی هم آن را یک واقعیت پیش رو می دانند، اما آنچه مهم است، این است که باید زیر ساخت های کشور را برای مقابله با کاهش یا افزایش جمعیت آماده کرد.
در ایران اولین سرشماری در سال 1345 به اولین سیاست کنترل موالید منجر شد که این سیاست تا اوایل انقلاب اسلامی ادامه داشت.
بعد از انقلاب اسلامی و سیاست های مبتنی بر تعالیم و تربیت دینی و همچنین احساس نیاز به جمعیت بیشتر به ویژه در شرایط متاثر از جنگ تحمیلی موجب اتخاذ تدابیر و سیاست های تشویقی برای افزایش موالید در کشور شد و در نتیجه نرخ رشد جمعیت در این دوران افزایش یافت.
همزمان با افزایش جمعیت و فشارهای اقتصادی ناشی از جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه و همچنین گسترش شهرنشینی و عوامل دیگر موجب شد تا سیاست تنظیم خانواده و آینده فرزندان مورد توجه اقشار مختلف جامعه قرار گیرد و یک بار دیگر خواسته یا ناخواسته کشور به کنترل جمعیت روی آورد در سال 1367 دوباره سیاست کنترل و تنظیم خانواده و کنترل جمعیت به اجرا درآمد. از دهه 70 با بروز خطرات ناشی از کنترل جمعیت و با توصیه و هشدار مسئولان کشور یک بار دیگر موضوع جمعیت مورد توجه محافل مختلف، مسئولان، شخصیت های سیاسی و علمی و
تصمیم گیران قرار گرفت. این دغدغه بهانه خوبی شد تا یک بار دیگر با گردآوری دیدگاه های مختلف در راستای سیاست های کلی جمعیت که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود گام های مفید و موثری در جهت حل نگرانی های به وجود آمده برداشته شود.  در 30 اردیبهشت 1393 سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری در 14 بند ابلاغ شد و این روز به نام روز ملی جمعیت نامگذاری شد. در متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به روسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام آمده است: با عنایت به اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی و با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغ می شود، با در نظر داشتن نقش ایجابی عامل جمعیت در پیشرفت کشور، لازم است برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاست‌های جمعیتی انجام گیرد. همچنین ضروری است با هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط در این زمینه، اقدامات لازم با دقت، سرعت و قوت صورت گیرد و نتایج رصد مستمر اجرای سیاست‌ها گزارش شود.

 به دنبال این دور اندیشی برای استفاده از جمعیت به عنوان یک فرصت پیش رو یک ضرورت اجتناب ناپذیر است که تمام دستگاه های ذیربط با مقوله جمعیت و همچنین تمام دست اندرکاران و تصمیم گیران نظام برای استفاده از پتانسیل نیروی انسانی که به عنوان بزرگترین توانمندی برای توسعه مطرح است، برنامه ریزی و دوراندیشی های لازم را داشته باشند تا با بهره گیری از این فرصت کشور را به سوی توسعه سوق دهند. اما چنانچه برنامه ریزی و سرمایه گذاری های لازم در خصوص استفاده از ظرفیت نیروی انسانی موجود و همچنین افزایش آن در آینده نشود، نه تنها جمعیت به عنوان یک عامل اصلی توسعه عمل نخواهد کرد، بلکه خود به عنوان یک چالش فزاینده نیز خواهد بود. چرا که کنترل و بهره مندی
از جمعیت نیازمند برنامه ریزی در بخش های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است تا کشور بتواند از سرمایه انسانی به نحو احس در جهت پیشبرد اهداف داخلی و بین المللی استفاده بهینه کند.
*خبرنگار ایرنا