 سیده مینا دیوبند*
Mina.divband@yahoo.com

  در هزاره ای زندگی می کنیم که هروز شاهد تحولات شگرف فناوری و تاثیرات فرهنگی و اجتماعی آن در جوامع بشری هستیم.در میان سیل عظیمی اکتشافات و اختراعات بشری، چالش انگیزترین، مهم ترین و جذاب ترین تحولات در زمینه ی رایانه ها، اینترنت و فضای مجازی صورت گرفته است. استفاده از اینترنت یکی از جلوه های آشکار دنیای مدرن است که در لحظه ،لحظه ی زندگی انسان ها از گروه های سنی پایین تا کهنسالان رسوخ یافته و روز به روز نیز در حال گسترش است.
این پدیده در عصر هزاره ی سوم با تمام جنبه های مثبت و جذاب خود و علی رغم فرصت های مناسبی از قبیل دست یابی به اطلاعات فراوان مورد نیاز، توسعه و تولید دانش، دارای زوایای دیگری است که عدم توجه به آن می تواند پیامدهای منفی قابل توجهی به همراه داشته باشد. در دنیای امروز، همزمان با دسترسی گسترده ی افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد، یعنی اعتیاد اینترنتی یا سوء کاربری یارانه ای (Cyber Addict) هستیم که مسئله ی خاص عصر اطلاعات به شمار می رود، که متاسفانه به استناد آمارها دامن گیر کاربران زیادی شده است.
در سال های اخیر بررسی مطالعات، افزایش شیوع اعتیاد به اینترنت را نشان می دهد که این قضیه می تواند مشکلات روانشناختی، اجتماعی، درسی و یا شغلی را در زندگی افراد ایجاد نماید. اعتیاد به اینترنت یا وابستگی رفتاری به اینترنت، جدا از اینکه یک بیماری یا معضل اجتماعی بشمار می آید، می تواند صدمات جسمی، روحی، خانوادگی و حتی اقتصادی بالایی را برای فرد و اجتماع به همراه داشته باشد. روانشناسان علائمی همچون قرار گرفتن ساعات متمادی در پشت اینترنت تا حد غافل شدن از پرداخت به امور روزانه، دل مشغولی های فکری و ذهنی،عدم توجه به خانواده دوستان و مسئولیت های اجتماعی، افسردگی، پرخاشگری و ... را بیان نموده اند. عموم افرادی که به اعتیاد اینترنتی دچارند، فرد به دلیل استفاده مفرط از اینترنت ممکن است خطر فقدان روابط مهم اجتماعی و فرصت های مهم تحصیلی و شغلی را متحمل شود.
باید اذعان داشت که مشکل اعتیاد اینترنتی از عوارض رندگی در دنیای مدرن است، اما جالب توجه است که این مشکل در جوامع غربی کمتر از جوامع شرقی شایع بوده و علت آن نیز وجود برنامه ریزی های مدون و پایدار همراه با ارائه ی اینترنت در این جوامع بوده است. با توجه به طیف وسیع سنی کاربران اینترنت، قشر جوان و نوجوان همواره عظیم ترین گروه سنی کاربران را تشکیل می دهند و فراگیری این اعتیاد در جوامع در حال توسعه چه صدمات جبران ناپذیری را بر سیطره ی اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی این جوامع وارد خواهد کرد. دنیای چت روم ها، بازی های اینترنتی، سایت و انواع اپلیکیشن های موجود در این فضا براحتی ساعت ها زمان مفید یک فرد را اشغال کرده و جایگزین خانواده، دوستان، تحصیل و کار خواهد شد. از همین رو،اعتیاد اینترنتی بطور مستقیم نهاد خانواده را نیز هدف می گیرد. چرا که فرد زمان کمتری را برای صحبت با خانواده و گذراندن اوقات در کنار آن ها خواهد داشت و ناگزیر احساس تنهایی، افسردگی و از بین رفتن عزت نفس و اعتماد به نفس خواهد داشت و به تبع آن از جنبه های مالی، جسمی و فرهنگی نیز آسیب پذیر تر خواهند شد. حجم رو به رشدی از تحقیقات صورت گرفته، پیرامون اعتیاد اینترنتی، حکایت از آن دارد که اعتیاد به اینترنت همانند دیگر اعتیادها جدی و خطر آفرین است، اما از آن جا که علائم خاص خود را دارد، شاید تا سال ها از دید خود فرد و اطرافیانش پنهان بماند و بعد از گذشت زمان اثرا سوء آن آشکار گردد. با وجود اینکه اینترنت برای افزایش آگاهی ها  و توانمندی های کشور و جامعه مفید است، باید آموزش های لازم برای استفاده ی مناسب از این ابزار گسترده بیشتر از قبل صورت پذیرد و خانواده ها به عنوان اولین و تاثیر گذارترین نهاد اجتماعی با کودکان، نوجوانان و جوانان اطلاعات گسترده تری را در مواجهه با این رویداد جذاب و چالش برانگیز داشته باشند، تا بتوانند با راهنمایی های درست در همان دوران کودکی ،پایه های تربیتی مناسب را در این زمینه بنا نهند. البته نقش سازمان های متولی فرهنگ که حافظ هنجارها و ارزش های مورد قبول جامعه اند، همچون معلمان مدارس و اساتید دانشگا ها نیز در این عرصه کمرنگ نیست. چراکه پرکردن صحیح اوقات فراغت و بهره برداری های همراه با جاذبه علمی و عملی در تولید علم می تواند در برنامه ریزی های مدون دانش آموزان، نوجوانان و جوانان از این فضا تاثیرگذار باشد.
سردبیر*