مهندس امین رشیدی*
AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM
در بسیاری از خانواده ها ،هر از چند گاهی اقوام به فکر آن می افتند تا با همراهی یکدیگر صندوق کوچکی را در خانه ی معتمد فامیل برای رفع نیازهای مالی یکدیگر ایجاد کنند. صندوقی که اگر نتواند، تمام آرزوهای ما را برآورده کند، حداقل بخشی از آن را محقق می سازد. وقتی که گرفتن یک وام ساده با موانع بسیاری همراه است و اگر نگوییم محال، اما واقعا سخت است، داشتن شرایط مختلف معدل گیری و قوانین دست و پا گیر، ضمانت و نوبت دهی و کارمزد بالا، تشکیل صندوق های خانوادگی و محلی که با سرمایه های اندک افراد شکل می گیرد، مسلما مزایای فراوانی را به همراه خواهد داشت. صندوق هایی در حجم و شکل های بزرگتر که نه تنها در خانواده ها، بلکه در مساجد و حسنیه‌ها نیز تشکیل می شود و سالیان دراز به پشتوانه بازاریان و معتمد محل در حال فعالیت می باشند. قرض الحسنه به عنوان یکی از پرکاربرد ترین عقود اسلامی همواره مطرح بوده و برای کاهش فقر و کمک به رفع نیازهای ضروری جامعه همواره رهگشا بوده و هست. انجام این کار حسنه، همواره در آموزه های دینی مورد تاکید قرار گرفته و حتی ثواب در نظر گرفته شده برای آن بیش از صدقه است.
اولین و مهم ترین فرق صندوق های خانوادگی با وام های بانک های و موسسات اعتباری این است که این صندوق ها توسط خود افراد و با اعمال نظرات آن ها اداره
می شود و تبعا خود افراد، بر زیر و بم این صندوق ها از جمله مبالغ واریزی سقف وام و... نظارت داشته و تصمیم می گیرند.
فراهم کردن پس اندارهای کوچک و تبدیل آن به یک سرمایه ی متوسط در بسیاری از موارد نه تنها پاسخگوی بسیاری از مشکلات افراد بوده، همچنین می تواند پیشران شروع کسب و کارهای کوچک نیز باشد.
با بهره گیری از این ابزار، کارآفرین یا همان صاحب کار و کسب که دارای سابقه، حسن شهرت، عملکرد، تخصص و تجربه ی خوبی بوده با تاسیس یک صندوق برای خانواده و احیانا برای افراد محله و اجتماع، قدم های موثری در این راه بردارد. اگرچه این مدل برای
کسب و کارهای کوچک طرح می گردد، با این حال کسب و کارهای متوسط نظیر کارخانه‌هایی با تعداد معدود نیروی کار هم می توانند با تاسیس اینگونه صندوق ها به مراتب به تامین مالی کارکنانشان و یا سایر اهداف توسعه ای خود بپردازند. از سایر مزیت های مهم این صندوق‌ها، ایجاد همبستگی در روابط خانگی نیز می باشد. در واقع پول در این چرخه قراردادی فامیلی نوعی تبادل بین عاطفه و مادیات قرار دارد. البته مسئله بعد فرهنگی و تربیتی و حاکم بودن آن در تشکیلات و توان بخشی به اعضای فامیل برای رویارویی با مشکلات و بحران ها و از همه مهم تر، احیای سنت شورا و مشورت را می توان اشاره نمود.
چرا که یک صندوق قرض الحسنه می تواند در بسیاری از مواقع از مراجعه افراد به بانک ها و موسسات مالی برای دریافت وام های ضروری بی نیاز کند و یکی از بزرگترین مزایای آن قرض الحسنه بودن آن است. در شرایطی که هر بانکی حداقل چند درصدی کارمزد برای ساده ترین وام های به اصطلاح قرض الحسنه دریافت می کنند، وام های صندوق های خانگی و محلی هیچ بهره ای نداشته وازنظر اقتصادی بسیار گره گشا می باشند. البته یک مزیت مهم افتتاح صندوق های قرض الحسنه
خانگی ومحلی، نکات فقهی مربوط به حوزه ی اقتصاد است که در آن رعایت شده است، در حالیکه خیلی از معادلات اقتصادی بانک ها محل اشکال بسیاری از فقهاست. نکته قابل توجه دیگر این است که بانی بسیاری از این صندوق ها بانوان هستند. اگرچه در گذشته بیشتر زنان خانه دار بودند اما حالا پای کارمندان و بسیاری از بانوان شاغل هم به این جمع‌ها باز شده است و با از گذشت سال ها حضور صندوق های خانگی و محلی، شکل بسیار جدی تری به خود گرفته است.باید اذعان داشت ،اگر تشکیل و راه اندازی این صندوق های قرض الحسنه درکشور گسترش یابد در آن صورت بانک ها نیز به آن به دید رقیب نگریسته و در نتیجه باعث می شود، برای نگه داشتن بازار خود دراعطای تسهیلات و وام به متقاضیان با سود و بهره بالا تجدید نظر کنند و نسبت به پایین آوردن حاشیه سود خود ازمحل اعطای تسهیلات اقدام کنند و قطع به یقین تاثیر مثبتی نیز بر اقتصاد کلان کشور خواهد داشت.همه واقف به محاسن ومزایای صندوق های قرض الحسنه هستند. اما امروزه با پیشرفت صنایع و به روز شدن آن،همه به سمت استفاده از فضای تحت وب و نرم‌افزارهای تحت وب رفته‌اند. این صندوق ها تا جایی پیش رفته است که نرم افزارهایی نیز برای آن طراحی شده و
می توان اداره ی تمامی جزئیات آن را به آن ها سپرد. استفاده از نرم افزارهای قرض الحسنه به دلیل گسترده بودن خدمات می تواند گامی بزرگ و مطمئن در این راستا باشد. همچنین باید اذعان داشت که هر چند اعتماد اعضای صندوق به یکدیگر شرط لازم و اساسی این قلک های فامیلی است اما تجربه ی شکست بسیاری از این صندوق ها نشان می دهد که هرگز شرط کافی نبوده و باید با نوشتن و تدوین اساسنامه ای مشخص، مبلغ و زمان واریز و بسیاری از مسائل ریز مربوطه در این راستا را کنترل نمود.