 سیده مینا دیوبند*
Mina.divband@yahoo.com
در دنیای امروز که توسعه پایدار از طریق فراهم نمودن شرایط اشتغال و کاهش میزان بیکاری در اولویت برنامه ریزی‌ها و تبیین سیاست‌های دولت به شمار می‌رود، توجه به مشاغل خانگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کسب و کارهایی که به دلیل ارزان بودن، کم هزینه بودن و درآمدزایی بالا، همواره مورد توجه کارآفرینان قرار دارند. امروز یکی از چالش‌های مهم گریبانگیر کشور، معضل بیکاری است. چرا که با تعداد بالای جوانان جویای کار، مسلما محدود بودن توان دولت در ایجاد فرصت‌های اشتغال، گسترش کسب و کارهای خانگی و کارهایی از این قبیل در سال‌های اخیر از اهمیت فراوانی برخوردار است.
 کسب و کارهای خانگی؛ یکی از جذاب‌ترین انواع کسب و کار است که به علت خصوصیات منحصر به فرد خود در تمام دنیا یکی از مطمئن‌ترین راه‌های درآمدزایی محسوب می‌گردد. توسعه‌ی مشاغل خانگی در ایجاد کارآفرینی به عنوان پدیده‌ای در اقتصاد، نقش موثری در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور دارد. مشاغل خانگی با ایجاد خود اشتغالی رابطه‌ی تنگاتنگی داشته و خود اشتغالی؛ فرصتی خوب و یکی از گزینه‌های جدی در اشتغال است و می‌تواند یکی از زمینه‌های اشتغالزایی و رفع بیکاری در کشور محسوب گردد.
از آنجایی که این مشاغل در فضای خانه و امکانات منزل بهره می‌گیرند در صورت بروز رکودهای اقتصادی، از مقاومت بیشتری برخوردارند. همچنین معاف از مجوزهای
دست و پاگیر و پرداخت مالیات هستند. در واقع مشاغلی از این دست، فرصتی برای استفاده از ظرفیت تک تک اعضای خانواده به منظور کمک تامین معیشت، افزایش درآمد، رفع نیاز بنگاه‌های اقتصادی بزرگتر، بهره‌وری بیشتر از امکانات و افزایش اعتماد به نفس اعضای خانواده و از همه مهم‌تر ایجاد انگیزه در خانواده‌ها برای دانش تولید، جهت اشتغالزایی است.
اما متاسفانه دیدگاه قالب مردم به مشاغل خانگی سنتی، محدود و انفرادی است و نیاز به فرهنگ سازی برای بهتر شناساندن ظرفیت‌ها و ترویج مشاغلی از این دست به سمت شرکت‌های مادر تخصصی است. چرا که بسیاری از اقشار جامعه بر این تصورند که اگر کسی نتواند در بیرون از منزل شغلی پیدا کند و استخدام شود، به ناچار شغل خانگی ایجاد می‌کند و مشاغل خانگی؛ عمدتا مخصوص خانم‌هاست و یا اینکه مشاغل خانگی برای افراد غیر تحصیلکرده است و قشر تحصیلکرده، آمادگی پذیرش برای راه‌اندازی کسب و کار خانگی را ندارند. قطع به یقین،
نه تنها آمارهای داخلی، بلکه آمارهای جهانی بر این باور اشتباه تاکید دارند، چرا که در سال‌های اخیر، حضور و مشارکت متقاضیان مرد در فعالیت‌های خانگی افزایش یافته و این امر موجب خروج نگاه جنسیتی به حوزه مشاغل خانگی شده است...

 بر اساس آخرین آمارها در حدود صد شرکت تعاونی تامین نیاز مشاغل خانگی در سراسر کشور با توان فراهم ساختن بیش از 1800 فرصت شغلی در سامانه ثبتی وزارت تعاون به فعالیت اشتغال دارند. اما آنچه از این آمار روشن و مبرهن است که متاسفانه تا به امروز از ظرفیت مشاغل خانگی و تاثیرات شگرف آن در توسعه اقتصادی، اجتماعی و محرومیت زدایی از خانواده‌های کم درآمد و آسیب پذیر، آنطور که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته است.
تنوع در مشاغل خانگی بسیار زیاد است. هر خانه می‌تواند به عنوان یک واحد تولیدی و خدماتی نقش موثری در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی ایفا کند. صنایع دستی همچون قالیبافی، خیاطی و...، دامپروری و شیلات، فعالیت‌های تولیدی و صنعتی و کسب و کارهایی با گرایش فناوری اطلاعات تنها بخشی از مشاغل خانگی محسوب می‌شود که با شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن می‌توان به رونق هرچه بیشتر آن کمک کرد.
 البته در سال‌های اخیر با فرا گیر شدن فضاهای مجازی در تمام دنیا از جمله ایران ایجاد مشاغل جدید و از طریق آن اشتغال خانگی برای بسیاری از افراد فراهم شده است. از تشکیل گروه‌های خرید و فروش اجناس مصرفی از جمله صنایع دستی، پوشاک تا سفارش انواع شیرینی‌ها و غذاهای خانگی همگی از جمله مشاغل خانگی هستند که تعداد آن‌ها رو به افزایش و تنوع است. این فضا امکان حضور افراد در محیط خانه و استفاده از رایانه و وسایل جانبی مورد نیاز را به سادگی فراهم می‌سازد. البته ناگفته نماند که زنان نقش اول را در تحقق مشاغل خانگی عهده دارند و به عنوان یکی از محورهای اساسی آن نقش ایفا می‌کنند و بطور قطع در برنامه ریزی‌ها و اجرای آن حرف اول را می‌زنند.
در کشورهای توسعه یافته، زودتر از ما به فکر ساماندهی و حمایت و برنامه ریزی برای مشاغل خانگی افتاده اند و بخش اعظمی از بازار اشتغال خود را به کسب و کارهای خرد و خانگی اختصاص داده اند. به گفته کارشناسان کسب و کارهای خانگی 15 تا 80 درصد نیاز به اشتغال 150 کشورهای جهان را تامین می‌کنند. در حال حاضر، چین، انگلیس و استرالیا از جمله کشورهای موفق در زمینه توسعه کسب و کار خانگی و کارآفرینی به شمار می‌روند. کشور چین در حوزه مشاغل خانگی، پیشتاز و فعال بوده و با راه اندازی 1040 شغل خانگی، مولد بیش از 30 درصد محصولات بازار چین می‌باشد. و این در حالی است که در ایران حدود 300 حرفه تصویب شده مشاغل خانگی وجود دارد. در انگلیس هم بیش از پنجاه درصد مشاغل کوچک در منازل انجام می‌شود تا جایی که  مشاغل خانگی در سال 2014 حدود 400 میلیون پوند در اقتصاد این کشور تاثیر داشته است.
علاقه مندان این شاخه می‌توانند با کمی تحقیق و جستجو در فضای اطراف زندگی خود نیازها را شناسایی و با توجه به بازار هدف کسب و کاری راه اندازی نمایند. با توجه به اهمیت کسب و کارهای خانگی و تاکید صاحبنظران بر درآمدزایی و اشتغالزایی بالای این مشاغل، اهتمام هر چه بیشتر مسئولین در راستای تسهیل روند اشتغال و استفاده از ظرفیت‌های موجود وطنی در مشاغل خانگی، بستر حل بسیاری از معضلات نشات گرفته از بیکاری و مسائل اقتصادی جامعه را فراهم می‌سازد.
سردبیـر*