مهندس خسرو رفیعی
کارشناسنان پیشبینی میکنند روند خشکسالی برای مدتی از ما دور میشود و بجای آن شاهد سالهای پرآبی خواهیم بود و بارش برف نصیب اکثر نقاط ایران خواهد شد. بارانهای مدیترانهای مجددا در جغرافیای ما ظاهر شده و هوای خنک باز میگردد. از سالیان دور علیرغم هشدار متخصصان و کارشناسان، ما از این نعمت با ارزش الهی، استفادهای صحیح نکرده ایم و موقعیتهای فراوانی را که در اختیار داشته ایم به سادگی فراموش کرده وپشت سر گذاشته ایم. بارش این نعمت گران بها، فرصت خوبی برای ما بوجود میآورد تا روشهای نادرست مصرف دیرین خود را اصلاح کنیم. برنامه ریزی لازم را انجام دهیم و از راهنمایی متخصصین بهرهمند شویم. مسئولین ما همواره تاکنون بجای حل مسئله، صورت مسئله را پاک کرده اند. گفته اند قیمت آب ارزان است و باید آنرا گران کنند. آبی که همیشه برای ما مقدس و رایگان بود، امروز تصمیم گرفته اند به بالای متر مکعبی هزار تومان عرضه کنند. سالها دلیل و برهان آورده اند
که آب ارزان است و قیمت آن باید بالا برود. حال اگر به دلیل مصرف کم، مردم بیمار شدند، یا محیط زیست با مشکل روبرو شد. طبق معمول به مسئولان ربطی ندارد. مهم آن است که مشکل خودشان حل شود. وقتی نمیتوانند آب را مدیریت کنند از روشهای خشن استفاده میکنند. فرهنگ سازی و آموزش جای خود را به زورگویی میدهد. این روش برای کسانی است که مدیریت نمیدانند و نیازی به کارشناسان و مشاورین متخصص و دلسوزان بخش ندارند و یا قدرت استفاده از آنها را نمیدانند. بنابراین بجای برنامه ریزی و ارائه راهکاری مناسب مانند سایرین از روش زورگویی استفاده میکنند. آبی که روزی مجانی توزیع میشد و یا روزی که مترمکعبی 2 ريال یا 5 ريال بود، امروز به بالای ده هزار ريال رسانده اند و راهکاری اصولی برای استفاده بهینه از آن، کمتر ارائه کرده اند. اگر امروز که پیشبینی میشود دورههای پربارانی در پیش رو داشته باشیم، بار دیگر دست روی دست گذاشته و از فرصت استفادهای بجا نکنیم، آیندگان باید این کشور بی آب را رها کرده و از این سرزمین کوچ کنند.
نمایشگاه صنعت آب امسال با انتقادهای فراوانی روبرو بود. از مسئولین عالی رتبه نظام کمتر دعوت شده بود. از نمایندگان مردم به ویژه کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی خبری نبود. وزیران ذیربط این بخش در این نمایشگاه حضور نداشتند. حتی معاونان آنان نیز نبودند. نمایشگاه، آن طراوت قبلی را نداشت و بخش خصوصی دلسرد بود. و با این شرایط، صنعت فقیر بخش آب این روزها فقیرتر میشود. آنگونه که میگویند ایران در شاخصهای توسعه یافتگی رتبه بالایی دارد، اما نتوانسته ایم از آن به خوبی استفاده کنیم. فساد اداری و رانت، جای کیفیت و تخصص را گرفته است. در مناقصات و مزایدهها کیفیت را فدای کمیت کرده ایم...
مگر میشود استانداردها را در قراردادها فراموش کنیم و فقط قیمت ارزان را ملاک عمل قرار دهیم. پمپی که با هزینه بالایی تولید میشود قطعا از استاندارد بسیار بالایی برخوردار است و حق نداریم آن را از سرفصلهای مناقصه کنار بگذاریم. ضربالمثل انگلیسی را به یاد بیاورید که میگوید «هنوز آنقدرپولدار نشده ام که جنس ارزان بخرم» چرا کوتاه مدت فکر میکنیم و کوتاه مدت حرکت میکنیم؟ چرا نمیتوانیم برای یک دوره بلند مدت، برنامه ریزی کنیم، برنامههای دوم و سوم و چهارم و پنجم کشور در بخش آب چه نتایجی داشته و چه دست آوردی برای ما ارائه کرده است؟ قانون توزیع عادلانه آب را چه کردیم؟ چشم انداز بیست ساله توسعه آب به کجا رسید؟ این فدراسیون آب برای چه منظوری ایجاد شده و نهادهای قبلی تحقیقاتی آب چه سرانجامی یافته اند؟ مدیریت منابع آب چه میکند؟ چه میزان در تقویت مشاورین نقش داریم؟ چه میزان از تخصص آنها بهرمند شده ایم. تا چه زمانی بگویند، بنویسند و در قفسههای خاک گرفته قرار بدهند. چگونه میتوانیم آسیبهای اجتماعی و اقتصادی در این بخش را کاهش دهیم؟ قوانین ومقررات دربخش آب به وفور دیده میشود ولی استفاده از آن را به دلایل گوناگون کنار گذاشته ایم.
بدیهی است وقتی قوانین را اجرایی نکنیم، فساد حاکم میشود و وقتی فساد حاکم شد دستاوردی برای بهبود مشاهده نمیشود و چشم انداز مثبتی وجود ندارد. بارها اشاره کرده اند و میگوییم که باید بخش خصوصی تقویت شود ولی حرکت قابل توجهی وجود ندارد. امروز از پیشکسوتان بخش آب که تجربههای تلخ و شیرینی داشته و شکستهای زیادی را تجربه کرده اند، چه بهرهای میبریم. این متخصصین برای کشور عزیز ما هزینه سنگینی داشته اند.
نباید آنها را فراموش کنیم، تا باری دیگر همان مسیر را طی کرده و همان راههای غلط گذشته را باز ادامه دهیم. اگر ما خواهان آیندهای خوب هستیم، باید کیفیت را سرلوحه اجرای پروژهها قرار دهیم. در مناقصهها ومزایدهها قوانین و مقررات را به درستی در نظر بگیریم و پیمانکاران، تولید کنندگان و مشاورین غیر استاندارد را که از درجه علمی بالایی بهره مند نیستند، حذف کنیم. تا کی خواهیم گفت «هرچه پیش آید خوش آید» ما مدتهاست زمان را از دست داده ایم. نباید باری دیگر برای پروژههایی که دستاوردی برای ما ندارند کلنگ بزنیم تا عدهای به نوایی برسند. سالها آن را ادامه داده ایم و آخر کار هیچ دستاورد و نتیجهای نداشته و بیهوده آن را رها کرده ایم. باید رقابت سالم را به جای رانت، سرلوحه فعالیتها قرار دهیم و از پروژههای با کیفیت مورد نیاز و ارزشمند حمایت کنیم. چندین سال بخش آب را برای رضای خاطر دوستان با مشکل روبرو کرده ایم و افراد بی تجربه را جایگزین افراد توانمند کرده ایم. به نظر میرسد هر چه کرده ایم و هر بلایی که بر سر این بخش آورده ایم با برنامههای غلط، بحران آب را به فاجعه تبدیل کرده ایم. حرف زدن برای زنده نگهداشتن آب تالاب گاو خونی، دریاچه ارومیه، رودخانه زاینده رود، نیشکر خوزستان، رودخانه کارون و کرخه، دریاچههامون، تالاب انزلی و جازموریان، دریاچه بختگان و... کافی نیست «به عمل کاربرآید به سخندانی نیست» قوانین را جدی بگیریم. با نزول برکات خداوند فرصت داریم این چند سال غفلت را جبران کنیم، از ورشکستگی پیمانکاران و تولیدکنندگان جلوگیری کنیم، طلب آنها را پرداخت کنیم، اعتبار لازم را در اختیارشان قرار داده و و از بخش مالی بخواهیم که بودجه کافی در اختیارشان قرار دهد. از مدیران توانمند بهره ببریم. از مشاورین ارزشمند استفاده کنیم و پیشنهادهای اصولی را پشت گوش قرار ندهیم تا فاجعه سد گتوند تکرار نشود. یادمان نرود مردم شریف یزد سالها با 50 میلی لیتر بارندگی و مردم محترم بندر انزلی با 2000 میلی متر بارندگی در سال زندگی کرده اند و از زندگی خود راضی بوده اند و چه بسیار مردم کویرنشین ما چالشها را به قوت تبدیل کرده اند که باید از آنها عبرت بگیریم. یادمان نرود که ما در اجرای قنات، آبخوان داری و آبخیزدای شهره جهان هستیم و مردم این سرزمین از دیرباز در مقابل کمبود آب مقاومت کرده و با آن سازگاری داشته و بهترین راه حلها را ارائه کرده اند. با آرزوی موفقیت مسئولین بخش آب برای ایجاد راه کارهای اصولی و حمایت از بخش خصوصی برای اجرای بهتر پروژهها، حفظ محیط زیست و حفظ سرزمین پهناور ایران.
تا شقایق هست زندگی باید کرد.