 مهندس امین رشیدی* 
 AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM

روستاییان انسان های پر تلاش و مسئولیت‌پذیری هستند و الزام و تعهد در میان جمعیت روستایی بیشتر از سایر شهرنشینان است. کارآفرینی در روستاها نه تنها باعث رشد اقتصادی و دستیابی روستاییان به کالاها و خدمات مورد نیاز می گردد، بلکه با کاهش آمار مهاجرت‌های روستایی، باعث ارتقای سطح امنیت اجتماعی و رفاه در روستاییان نیز می شود. در سال‌های اخیر با تمرکز انواع امکانات در پایتخت و شهرهای بزرگ، سیل عظیمی از جمعیت روستاییان به دنبال یافتن کار و درآمد راهی شهرها شده اند. مهاجرتی که نه تنها عواقب جبران‌ناپذیری برای روستاییان داشته، مولد بسیاری از آسیب ها در جامعه شهری نیز بوده است. همین امر سبب گشت، تا بسیاری از روستاهای کشور خالی از سکنه شوند و تعداد کثیری از جوانان روستایی برای کسب شغل و درآمد بیشتر رهسپار شهرهای بزرگ گردند. بنا به مستندات مرکز آمار ایران، در سال 1335، 13 میلیون از جمعیت 19 میلیونی کشور، یعنی چیزی معادل 68 درصد جمعیت آن سال ها روستا نشین بوده اند. اما این درصد در سال های اخیر به شدت کاهش یافته و در سال های اخیر این میزان به زیر 26 درصد رسیده است. آنچه در این بین حائز اهمیت است از عمده ترین دلایل اصلی مهاجرت روستاییان بیکاری و نداشتن درآمد کافی است. 

در دنیای امروز توسعه ی روستاها در مقایسه با گذشته پیوند گسترده تری با مفهوم کارآفرینی یافته است و بسیاری از کارشناسان و متخصصین این حوزه بر این باورند که که ایجاد کارآفرینی به عنوان یک شیوه ی کارا و مداخله جویانه روند توسعه ی روستاها را تسریع کرده و از جایگاه ویژه ای برخوردار است. اگرچه شاید توسعه‌ی کارآفرینی تنها استراتژی مناسب برای توسعه اقتصادی روستاها محسوب نمی گردد، اما نسبت به سایر استراتژی‌ها هزینه‌ی کمتری داشته و برای محیط روستایی از توانای بالایی برخوردار است. ماندگاری روستاییان در روستا، احیای مشاغل سنتی، جلوگیری از بروز نابسامانی‌های ناشی از کمبود فضای زسیتی و آموزشی، جلوگیری از آلودگی هوا، محیط زیست، ترافیک و ... تنها چند مزیت از صدها مزیت اجرای طرح های کارافرینی در روستاهاست.
 باید پذیرفت که روستاها نیز همچون شهرها مملو از فرصت های جدید و کشف نشده هستند که کشف و بهره‌برداری از این فرصت ها و ایجاد کسب و کارهای جدی و رقابت پذیر نه تنها مزایای بسیاری برای روستانشینان خواهد داشت، بلکه بطور غیر مستقیم منفعت هایش، شامل جامعه ی شهری نیز خواهد بود. کارآفرینی روستایی با نگاهی جدید، جامع، فراگیر و درونزا به روستاها به کشف و خلق فرصت های بکر سرمایه گذاری در روستاها باعث تحول اقتصادی روستاها و تحول اقتصادی کشور خواهد شد. البته باید در نظر داشت که برای ایجاد شغل در روستاها نباید صرفا به صنعت توجه کرد، بلکه هر منطقه ظرفیت ها و ویژگی های خاص خود را دارد و باید توانایی های هر روستا در زمینه های گوناگون مورد توجه قرار گیرد. از اینرو توجه به کارآفرینی روستایی با نگرشی به مشکلات موجود در مناطق روستایی ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است، چرا که بخش عمده منابع موجود در مناطق روستایی مغفول مانده است.
باید پذیرفت که کارآفرینی روستایی در اصل محتوا هیچ تفاوتی با مفهوم عام کارآفرینی ندارد. فقط محدودیت های حاکم بر کارآفرینی در روستا از جمله بالاتر بودن ریسک، کمبود امکانات و  ضعف مدیریت در این نواحی کمی شرایط را متفاوت با سایر نواحی و تعریفات متداول در حوزه ی کارآفرینی می نماید. در واقع کارآفرینی در این مناطق با خلق فرصت های جدید اشتغال و درامد نقش موثری را در بهبود وضعیت اقتصای و معیشتی جامعه روستایی کشور خواهد داشت. البته توسعه ی فعالیت های کارآفرینی در مناطق روستایی باید بر اساس ظرفیت ها و پتانسیل های موجود در روستاها صورت گیرد تا درصد رسیدن به موفقیت بیشتر شده و از هدر رفت سرمایه و زمان جلوگیری شود. عمده ی مشاغل حاکم در روستاها کشاورزی است، اما شرایط حال حاضر حاکم بر روستاها نشان می دهد که بخش کشاورزی در اکثر کشورهای جهان سوم به تنهایی نمی تواند فرصت های اشتغال و منابع درامد کافی برای رفع تمامی نیازهای مناطق روستایی را تامین نماید. خشکسالی، انواع آفت ها و شرایط نامساعد جوی و از همه مهمتر پایین بودن بهره وری زمین و نیروی کار از جمله مشکلاتی است که که باعث شده فرصت های اشتغال و منابع درآمدی کافی برای رفع تمام نیازهای مناطق پر جمعیت روستایی امکان پذیر نباشد. عدم انطباق مهارت و آگاهی های روستاییان نسبت به شیوه های جدید درآمدزا کردن مشاغل روستایی و همچنین فقدان شناخت فرصت ها و روش های جدید در مشاغل روستایی و پویا نبودن اقتصاد روستاها نیز بر فقر و بیکاری بوجود آمده در روستاهای کشور دامن زده است. روستاییان امکانات و منابع مالی محدودی برای سرمایه گذاری در اختیار دارند. جذب سرمایه های دولتی در روستاها بسیار دشوار است. تعداد موسسات وام دهنده در روستاها بسیار اندک است. علاوه بر این امکان ریسک کمتری در روستاها نسبت به شهرها وجود دارد و هر اشتباه کوچکی می تواند لطمه بزرگی به کسب و کارهای روستایی وارد نماید. به همین علت توجه به کارآفرینی بخش غیر کشاورزی در روستاها را می توان راهبرد مناسبی برای ارتقاء اشتغال و درامد و ثروت آفرینی روستایی بر شمرد که مستقیما عاملی برای دست یافتن به توسعه ی پایدار روستایی خواهد بود. روستا زادگاه انسانهای مولد است و با در دست داشتن عوامل و منابع ارزشمندی اعمم از انسانی و منابع طبیعی و اقتصادی بعنوان ذخایر استراتژیک هر کشور نقش حیاتی را در رشد و توسعه ی آن ها دارد.