دکتر سیده نگار موسوی
 negar_mousavi@ymail.com

اسانس گل محمدی؛ ماده ی اصلی صنایع عطرسازی و داروسازی است، که در جهان به طلای معطر معروف است. ماده ی اولیه ی کارخانه های عطرسازی در دنیا، که هر کیلو اسانس این گیاه، ده‌ها میلیون دلار ارزش دارد. بر اساس شواهد و اسناد موجود، پیشینه گل محمدی به ایران می رسد و تا 350 سال پیش از این، گل محمدی در هیچ اقلیم دیگری به جز خاک ایران رویش نداشته است. سپس صنعت کشت آن در ترکیه، سوریه و از آنجا به بلغارستان رفت و دراین بین، بلغارستان آنچنان دراین صنعت پیش رفت که اکنون تقریبا، بیشترین سهم صادرات اسانس گل محمدی درجهان را داراست. این در حالی است که بلغارستان یک دهم مزارع گل سرخ ایران را دراختیار دارد و توانسته است با دوهزارهکتار مزرعه گل رز، سالانه بیش از 4 میلیون دلار درآمد حاصل نماید.
 البته ترکیه نیز خود را وارد این کورس رقابتی کرده است و هر ساله غول های بزرگ صنعت عطرسازی را به اسپارتا کشانده است و میلیون ها گردشگر را از سراسر جهان به تماشای مراسم برداشت گل رز در این استان جذب می کند. یکی از بزرگترین غول های صنعت عطرسازی جهان IFF که تولید کننده ی برندهای مشهوری چون کالوین کلاین، ژیوانچی و جورجیو آرمانی است، وارد شراکت با ترکیه شده است.
این صنعت در ایران، به نمادی از هدردهی فرصت‌ها تبدیل شده و با وجود اینکه ایران ؛یکی از10 تولیدکننده عمده ی گل و گیاه در جهان به شمار می‌آید، اما این حجم عظیم هرگز،برای ما پولساز نبوده است. گل محمدی در ایران به صورت گونه های متفاوتی از جمله گلبرگ خشک، غنچه خشک، گلاب و میزان محدودی به شکل اسانس فرآوری می شود و به فروش می رسد. آخرین آمارها در این حوزه نشان می دهد که تولید گلاب درایران در حدود 10 میلیون تن و تولید اسانس تنها 4 تن بوده است، که از نظر قیمت فروش آن در مبادلات اقتصادی، تغییر بسیار فاحشی قابل مشاهده است.  قیمت جهانی هر لیتر اسانس گل محمدی بین 4 تا 10 هزار دلار بسته به مرغوبیت آن متغیر است و در مقبل قیمت هر لیتر گلاب تنها بین 2 تا 2.5 دلار معامله می شود. از هر سه تن گل محمدی، یک کیلوگرم اسانس تولید می شود، که اسانس تولید شده ماده اولیه و پایه‌ای صنایع عطر سازی در دنیاست و بدون اسانس گل محمدی، هیچ عطری تولید نمی شود.
 با یک بررسی اجمالی این دو فراورده گل محمدی می توان اذعان داشت که پرداختن به صنعت اسانس‌گیری به مراتب سودآورتر از صادرات گل خشک و یا گلابگیری است. بله دوباره، همان بحث تکراری خام‌فروشی و سود بسیار کمی که از این راه عاید تولید کننده ایرانی می شود به میان می آید. متاسفانه گل محمدی که درآمد کلانی را برای کشورهای میزبان خود ایجاد کرده است، در کشور ما به یک صنعت منسوخ و قدیمی گلاب گیری سنتی خلاصه شده است. جای بسی تاسف است که بیان کنیم که بر اساس غفلت ایرانی ها از دانش بنیان کردن صنایع فراوری گیاهان و اسانس گیری از آن ها، موجب شده است که سالانه هزاران میلیارد تومان درآمد ارزی را ازدست دهیم.
کشت گل محمدی و تولید گلاب از محصولات سنتی و صنعتی کشور ایران به شمار می آید، اما هیچ اسانسی از آن گرفته نمی شود و به علت ضعف در صنعت اسانس گیری، ارزش افزوده بالای این محصول را نصیب خارجی ها می کند. کالایی صادراتی که می تواند از نظر اشتغالزایی طیف وسیعی از نیروی کار را شامل شود و در صورت بستر سازی و انجام تدابیر علمی و تجاری شایسته، شکی در ثروت زا بودن این صنعت وجود ندارد. چرا که گل محمدی یکی از زمینه های پیشبرد کشور در راستای تولید ملی به شمار می آید.