مهندس امین رشیدی
AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM
در حال حاضر استخراج و فرآوری، صادرات و تجارت سنگ های قیمتی در تمام دنیا رواج پیدا کرده و اکثر کشورهای جهان با تجارت در این صنعت میلیون ها دلار درآمد دارند. تجارت جواهرات در جهان بیشتر از هزار میلیارد دلار یعنی چندین برابر صادرات نفتی ما گردش مالی دارد و یکی از پول سازترین منابع درآمدی برای بسیاری از کشورها محسوب می‌گردد. ایران از نظر تنوع منابع خدادادی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، پس از آمریکای‌جنوبی، هلند، هند و آفریقای جنوبی در رتبه پنجم دنیا قرار دارد. در ایران انواع سنگ های قیمتی یافت می‌شود و معادن سنگ های قیمتی در شهرهایی همچون مشهد و قم و نیشابور و... وجود دارد. اما متاسفانه خام فروشی سنگ های قیمتی و نیمه‌قیمتی ایران ماجرایی تلخ است که همچنان با بی‌توجهی مسئولین و دست اندرکاران این حوزه ادامه دارد. آن ها سنگ های قیمتی ما را بصورت خام با نازل‌ترین قیمت از معادن کشور خریداری نموده و پس از تراش و فراوری لازم با صدها
برابر قیمت یا به ما می فروشند و یا از مبادی قاچاق به کشورمان وارد می نمایند. ایران یکی از پنج مصرف کننده بزرگ سنگ های قیمتی و نیمه‌قیمتی در جهان است . اما هنوز آمار دقیقی از میزان سنگ های قیمتی وارداتی وجود ندارد. اما آنچه در این میان عیان و آشکار است، واردات کلان این سنگ ها به داخل کشور است که بیش از 80 درصد آن ها از مبادی قاچاق وارد کشور می شود.
با توجه به رواج استفاده از سنگ های قیمتی، هیچ توجه جدی و موثری در این خصوص صورت نگرفته و کشورهایی همچون چین، مالزی، تایلند، هنگ کنگ و برخی از کشورهای اروپایی این بازار پرسود را در دست گرفته اند و سودهای سرشاری نصیب خود می کنند. آن ها نه تنها از معادن سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی‌شان حداکثر استفاده را داشته اند، بلکه با تراش این جواهرات منبع بزرگ درآمد و اشتغال زایی را برای خود ایجاد کرده اند. تا جایی که کارشناسان می گویند از هر 12 قطعه الماس، 11 قطعه در هندوستان تراش خورده و صیقل داده شده است.
فراوری صحیح به روش های مکانیزه و جدید بر روی این سنگ ها باعث ارزش افزوده بسیاری می گردد و علاوه بر آن از پتانسیل بسیار بالایی برای ایجاد فرصت های شغلی متعدد مستقیم و غیرمستقیم دارد. بر طبق مطالعات موسسه مطالعات جواهرشناسی آمریکا (GIA) از ابتدای شناسایی یک سنگ در معدن، استخراج، تراش و فراوری و تبدیل آن به نگین، فروش و ... نزدیک به 200 حرفه مختلف نیاز است و در هیچ صنعتی چنین سیطره ایجاد فرصت شغلی نداشته و نداریم. حال اگر صنعت ساخت پایه که شامل 80 حرف است را نیز مازاد بر افراد شاغل شده در این حوزه بیافزاییم ،مجموعا چیزی در حدود 280حرفه برای تبدیل یک سنگ به جواهر وارد گردونه اشتغال خواهند شد...
این بازار برای بیشتر از 5 میلیون نفر در تایلند و بیش از 3 میلیون نفر در هندوستان بطور مستقیم شغل ایجاد کرده است.
نیاز به حداقل فضا، برای ایجاد یک شغل در صنعت جواهرات می تواند حتی آن را در حوزه مشاغل خانگی پردرآمد قرار دهد. همچنین این صنعت به علت کوچکی ابعاد کمترین وابستگی را به صنعت حمل و نقل داشته و همین امر باعث ایجاد ارزش افزوده بین 300 تا 700 درصدی خواهد شد. عدم وجود تکنولوژی، عدم سرمایه گذاری و توجه به ارتقای سطح مهارت انسانی از مهم‌ترین دلایل نرسیدن ایران به جایگاه اصلی خود در صادرات سنگ‌های قیمتی است. نیاز به دستگاه های جدید و به روز برای استخراج و تراش سنگ‌های قیمتی و جواهرات است که با وجود افراد متخصص و معادن غنی از نظر داشتن تجهیزات مناسب از سایر کشورها عقب هستیم.
با توجه به منابع عظیم سنگ های قیمتی در کشور، ایران به سادگی می‌تواند با اندکی توجه و سرمایه گذاری در این زمینه بازارعظیم جواهرات را از دست کشورهایی همچون هند و تایلند خارج کرده و درآمدش را به سمت خود جذب نماید. متاسفانه ناشناخته بودن صنعت گوهرهای قیمتی که پتانسیل اشتغال بالایی نیز دارند، می تواند در این اقتصاد تورمی امروزه به ما کمک های شایانی نماید. تولید و فراوری سنگ های قیمتی، فرصت سرمایه گذاری جذابی است، به شرط آنکه از ابتدا بر صادرات تمرکز داشته باشیم و از خام فروشی در این صنعت خودداری نماییم. امید است تا با ایجاد تسهیلات لازم در این حوزه و استفاده از امکانات صنعتی و توان افراد متخصص و علاقه مند بومی، هرگرم از این سنگ های خام را به گوهری بی بدیل تبدیل نماییم و از فروش آن ها در مارکت های جهانی، ارز فراوانی را وارد کشور نماییم.