 مهسا صالحی

با روی کار آمدن نسل جدید فناوری ها و رشد سریع تکنولوژی و همچنین عمر کوتاه تجهیزات کامپیوتری و تنوع طلبی جامعه در استفاده از این تجهیزات، بسیاری از ابزارهای الکترونیکی کاربرد خود را از دست داده و نیاز به جایگزین شدن دارند. با افزایش درآمدها مردم تمایل بیشتری به خرید گوشی های هوشمند و گجت های مختلف دارند که این امر سبب انباشته شدن انبوهی از زباله های الکترونیک شده است.اما آیا تا به حال به این موضوع اندیشیده اید که با وسایل الکترونیکی و الکتریکی قدیمی چه باید کرد؟ قطعات دستگاه های الکترونیک از رده خارج شده، حاوی بسیاری از مواد و فلزات سنگین خطرناکی هستند که معدوم نمودن و یا بازیافت آ نها یکی از معضلات پیش روی جوامع صنعتی و نیمه صنعتی است.
پسماندهای الکترونیک 2 درصد حجم پسماندها را به خود اختصاص می دهند که در اثر بازیافت غیر اصولی بسیار خطرساز بوده و شیرابه های آن ها با نفوذ به زمین در آب نفوذ کرده و مواد سمی خطرناکی وارد آب‌های زیرزمینی می کنند. آمارها نشان می دهد، در حال حاضر کشورهای توسعه‌یافته ای مانند آمریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن و کره از بزرگ ترین تولیدکننده‌های زباله های الکترونیک بوده و کشورهای چین، هند، پاکستان از جمله واردکنندگان عمده این زباله ها هستند.
آسیا؛ بزرگترین قاره در تولید پسماند الکترونیکی در گروه های مختلف از لامپ و قطعات کوچک IT گرفته تا تجهیزات بزرگ هوشمند بازای هر نفر جمعیت بوده و این قاره بطور میانگین 16 میلیون تند پسماند الکترونیک تولید کرده است. سازمان ملل متحد اعلام کرده است که زباله های الکترونیکی به شدت در سراسر آسیا در حال افزایش بوده و عواقب جدی برای سلامت انسان و محیط زیست در پی خواهد داشت. در کشور ما نیز هر ایرانی بطور متوسط سالانه 8 کیلوگرم پسماند الکترونیکی شامل انواع موبایل، لپ تاپ، تبلت، کامپیوتر رو میزی، یخچال، مایکروویو،  تلویزیون، ماشین های لباسشویی، ظرفشویی، کولر گازی تولید می کنند. 
در صورتی که پسماندهای رایانه ای و الکترونیکی با روش اصولی بازیافت شوند می توان فلزات متعدد با ارزشی را از آن ها استخراج نمود.در ساخت قطعات کامپیوترها از طلا و نقره استفاده می شود و اگر بازیافت این پسماندها به طور اصولی انجام پذیرد، می توان از یک تن زباله تلفن همراه مقادیر زیادی طلا، مس، نقره و پلاتین به دست آورد، که این مقادیر با خروجی بسیاری از معادن تولید کننده این فلزات قابل رقابت می باشد. بطوریکه میانگین طلای معادن دنیا حدود 7.2 گرم بر تن است . اما این میزان در مورد صفحه های مدارچاپی گوشی های همراه حدود دوهزار گرم بر تن است و این بدان معناست که استخراج طلا از این زباله ها به مراتب پرسودتر از فعالیت در معادن محدود طلا است.همین وزن گوشی تلفن همراه علاوه بر طلا حدود 100کیلو گرم مس و سه کیلوگرم نقره را در کنار فلزهای دیگر در خود جای داده است.
حجم بالای گوشی های بلا استفاده در دست ایرانیان و رایانه های شخصی قدیمی که از کیس و مانیتور گرفته تا کیبورد و ماوس همه نشاندهنده پتانسیل بالای کشور برای بهره برداری هر چه بیشتر از این ثروت است. با این وجود اما در کشور ما توجه چندانی به بازیافت زباله های الکترونیک نمی شود و حتی متاسفانه مرکز بازیافت زباله های الکترونیکی در مشهد که به اهتمام جوانان و مهندسین سرآمد دانشگاهی راه اندازی شده بود در سال‌های اخیر با بی توجهی مسئولان به تعطیلی کشیده شده است. 
شاید جمع آوری زباله های الکترونیک در کشور کمی سخت و پیچیده بنظر رسد، چرا که از یک طرف مراکز و ادارات دولتی بخش اصلی تولید زباله های الکترونیکی هستند که به دلیل ساز و کار دولتی بودن آن ها، کار جمع آوری این زباله ها را دشوار می سازد و از سمت دیگر نیاز به تبلیغات گسترده‌ای برای آگاهی مردم از این زباله های ثروت ساز داریم تا کمپین‌های مردمی در سراسر کشور توجه جامعه را به این موضوع جلب نمایند.