 سید افشین گنج بخش*

طرح احیای معادن کوچک، در شرایط فعلی می تواند بسیار اثرگذار باشد در صورتی که از سوی اجرا کنندگان، مدیریت شده و نقشه راه معینی برای آن در نظر گرفته شود تا در زمینه تولید وهمچنین بازرگانی، کمک حال وضعیت اشتغال زایی پایدار در کشور باشد. 
 از ابتدای سال گذشته «توسعه و احیای معادن کوچک» جزء اهم برنامه های معاونت معدنی وزارت صنعت معدن تجارت، اعلام شد که این طرح با استقبال خوبی از سوی صاحب نظران و کارشناسان صنایع معدنی همراه بود.امروزه در دنیا یکی از موثرترین راهکارهای اشتغال زایی، سرمایه گذاری بر روی صنایع کوچک است که این امر در حوزه معدن با تمرکز بر روی معادن کوچک میسر خواهد بود. اما نکته قابل توجه در این طرح ،فرصت ها و تهدیدات آن می باشد. در بخش فرصت های طرح احیاء و توسعه معاون کوچک می توان به امکان استفاده از امکانات زیرساختی «شهرک‌های صنعتی» در سراسر کشور اشاره کرد که به نوعی کار تأمین مایحتاج اولیه جهت ایجاد فرصت های شغلی برای این طرح را آسان تر کرده و برای سرمایه گذار جذابیت های لازم را فراهم می کند. به عبارت دیگر؛ هنگامی که معادن کوچک بتوانند از امکانات زیرساختی شهرک های صنعتی استفاده نمایند، بخش زیادی از هزینه ها کاهش یافته و این فرصت برای سرمایه گذار ایجاد می شود تا در مراحل دیگر مثل فرآوری یا تهیه ماشین آلات، حق انتخاب مناسب تری داشته باشد.
فرصت دیگری که در این طرح باید به آن اشاره کرد، امکان «بازگشت سرمایه» در بازه زمانی کوتاه تری است که همیشه یکی از چالش های سرمایه گذاری در صنایع معدنی محسوب می شود. نکته مثبت دیگر در طرح احیای معادن کوچک که باید به آن اشاره کرد، سرعت بخشیدن به تعین تکلیف «پهنه های معدنی» سراسر کشور است که از اهداف معاونت معدنی وزارت صمت می باشد. این طرح همچنین، به تکمیل بانک اطلاعاتی معادن کشور که همواره یکی از چالش های بخش معدن بوده است، نیز کمک شایانی خواهد کرد و همچنین در تعیین نقاط «ذخایر معدنی قطعی و احتمالی» و میزان «عیار ماده معدنی» موثر است. ضمن اینکه طرح احیای معادن کوچک در بخش بازرگانی نیز اثرگذار است به طوری که شرکت های داخلی می توانند با استفاده از ظرفیت «کنسرسوم» یا مشارکت در سرمایه گذاری با شرکای داخلی و خارجی، جهت تأمین مالی پروژه فعالیت مشترک داشته باشند.
اما مواردی که درباره این طرح به عنوان چالش با آن روبه رو هستیم؛ اولأ بحث حاکمیت در تصمیم گیری است که متأسفانه به دلیل عدم اطلاع جامع برخی از مدیران استانی از شرایط و قوانین معدنی در کشور، مشکلاتی در این زمینه بوجود می آید. پیشنهاد می شود برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، دستورالعمل قاطعی توسط شورای عالی معادن به تفکیک هر استان تهیه شود و مدیران سازمان های صنعت معدن تجارت استانی، مکلف به اجرای همان دستورالعمل باشند.

چالش دیگری طرح احیای معادن کوچک، عدم توجه به قوانین «محیط زیست» است که گاهی سرمایه گذار و حتی خود معادن را با بحران رو به رو می کند. به این دلیل که در موارد بسیاری شاهد تغییر نظر مدیران و کارشناسان محیط زیست در حوزه معادن بودیم. یعنی معدنی از نظر مولفه های محیط زیستی توانسته بود معیارهای مشخص را کسب کند و مجوزهای لازم را اخذ نماید، اما بعد از مدتی مجوز آن معدن توسط مسئولین محیط زیست باطل شده است! این چالش که به نوعی جزء «موانع تولید» محسوب می شود را می تواند با تدبیر و انعقاد تفاهم نامه های دوجانبه و یا همکاری فی ما بین، برطرف کرد تا هم محیط زیست کشور دچار آسیب نشود و هم سرمایه و انرژی معدن کاران به هدر نرود. در مجموع، طرح احیای معادن کوچک، در شرایط فعلی می تواند بسیار اثرگذار باشد در صورتی که از سوی اجرا کنندگان، مدیریت شده و نقشه راه معینی برای آن در نظر گرفته شود تا در زمینه تولید وهمچنین بازرگانی، کمک حال وضعیت اشتغال زایی پایدار در کشور باشد.
*عضو سازمان نظام مهندسی معدن