* مصطفی یحیایی
این روزها گویا ، گوش های بسیاری از افراد جامعه و مسئولین در برابر خطر کم آبی و خبرهای حاکی از آن بی تفاوت شده است. این در حالی است که به نقل از بسیاری از خبرگزاری ها، خطر کم آبی دیگر تا چند قدمی ما رسیده است و لزوم تغییر رویکرد و اخذ تصمیمات جدید ، امری ضروری و اجتناب ناپذیر بنظر می رسد. تا جایی که شرکت آب و فاضلاب استان تهران به تازگی اعلام کرد: در آخرین روز مهرماه ، ذخیره سدهای تأمین کننده آب این کلانشهر به ۳۵۰میلیون مترمکعب رسیده است و این میزان ذخیره ، در صورت تداوم روند مصرف کنونی ممکن است مشکلات و تنگناهایی را برای تأمین پایدار آب به وجود آورد. کلا مردم کشور ما در سرانه ی مصرف بسیاری از موارد از جمله ی انواع انرژی ها، برق، گاز و ... در ردیف کشورهای صدر جدول قرار دارند. سرانه ی مصرف آب مردم ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ایران سهم مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است، در صورتی که در کشورهای توسعه یافته ، سهم بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب و بهداشت ۱۱ درصد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد است. گویا اگر بیست سال هم مثل سال های گذشته بارش داشته باشیم ، باز هم کسری آبخوان‌ها جبران نمی‌شود ، چون اساسا نحوه ی مصرف آب در ایران از الگوی درستی پیروی نمی کند.
آمارها حاکی از آن است که مردم در کشورهایی که مشکل تامین آب ندارند ، یک سوم سرانه مصرف ما آب مصرف می‌کنند و این نشان می‌دهد، برنامه‌ها و طرح‌هایی برای فرهنگ سازی مدیریت مصرف آب در آن ها بصورت اصولی و قاعده مند در حال اجراست و متاسفانه ما هنوز در کشور با نقطه ی مطلوب فاصله ی قابل توجهی داریم.
متاسفانه در اکثر حوزه ها ، آب بصورت صحیح و اصولی مورد مصرف قرار نمی گیرد ، چه در حوزه ی کشاورزی و چه در حوزه ی مصارف خانگی هدر رفت آب بسیار قابل توجه است. طبق تحقیقات علمی، کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که به علت عدم برخورداری از برنامه ریزی و مدیریت صحیح ، بیش ترین تاثیر را در هدر رفت منابع آبی کشور عهده دار است. عدم برخورداری از الگوی کشت مناسب، بهره برداری نامناسب از منابع آبی و
چاه های زیر زمینی و از همه مهم تر، کشت محصولات آب بر همچون هندوانه و ... از جمله موارد قابل توجهی هستند که منابع آبی کشور را مورد تهدید جدی قرار داده اند.
راندمان آبیاری کشاورزی بسیار پایین و در حد نصف راندمان آبیاری کشاورزی در جهان است. قطع به یقین ، تنها راه برون رفت از وضعیت فعلی مصرف آب در حوزه کشاورزی ، اصلاح سیستم های آبیاری و تغییر رویکرد از روش های سنتی به سمت روش های مدرن است. لزوم ایجاد هماهنگی بین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی برای انجام اقدامات موثر در این زمینه و افزایش ارزش افزوده حاصل از هر متر مکعب آب، امری ضروری و غیرقابل اجتناب می باشد. همین داستان و ضعف در فرهنگ مصرف در بخش آب شرب شهری نیز به چشم می خورد. سرانه مصرف آب شرب و بهداشتی ما در کشور دو برابر اروپاست. متاسفانه در ایران از آب شرب برای انجام تمامی کارهای روزانه از شستشوی خودرو و استحمام گرفته تا لباسشویی، استفاده می شود که البته این میزان مصرف هم با استانداردهای جهانی فاصله ی بسیار زیادی دارد. البته جداسازی مصارف شرب خانگی و عمومی از مصارف غیرشرب بطور مثال مصارف بهداشتی، آبیاری فضای سبز و آب مصرفی در کارهای ساختمانی و در کارواش ها می تواند بخش قابل توجهی از مصرف آب در کشور را بهینه نماید.
در هر صورت ، زنگ بحران آب به صدا در آمده است . به نقل از رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی :" در ایران اگر به همین صورت جلو برویم و اقدام جدیدی نکنیم، بیست سال آینده تصور وجود موجود زنده در بخشی از نقاط ایران تصور اشتباهی است. ایران ده سال فرصت دارد تا از چالش آب جلوگیری کند و البته می‌تواند جلوی این بحران را بگیرد."
ارشد علوم ارتباطات*