* میترا اکبری – کارشناس اجتماعی
آلودگی هوا در کشور تبدیل به یک بحران شده است به طوری که علاوه بر زمستان ، تابستان هم ایرانیان هوای پاک ندارند. این معضل در کلانشهر ها به خصوص شهر تهران بیشتر خود را نشان می‌دهد. آلودگی هوای تهران نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر است و علت اصلی این امر، تعداد زیاد ماشین‌ها و مصرف سوخت‌های هیدروکربنی بنزین و گازوئیل است که آلاینده‌های بسیاری را تولید می‌کند.  همچنین از بین ۱۱۳ کشور، ایران رتبه ۲۴ آلودگی هوا را دارد و در بین ۱۰۷ پایتخت دنیا نیز تهران 
رتبه ۲۱ آلایندگی را دارد. 
بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران  ، شاخص آلاینده  در تهران در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد. گفتنی است که کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود که بر اساس آن از عدد صفر تا ۵۰ در محدوده هوای پاک تعریف می‌شود ، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا در محدوده قابل قبول، سالم یا متوسط بوده و  از محدوده ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا ناسالم برای گروه‌های حساس است. در بازه ۱۵۱ تا ۲۰۰ نیز هوا در محدوده ناسالم برای همه گروه‌ها و از محدوده ۲۰۱ تا ۳۰۰ نیز هوا در محدوده بسیار ناسالم قرار می‌گیرد. اما این که، چرا آلودگی هوا در کشور تبدیل به یک بحران شده است این سوالی است که اغلب از خود می پرسیم ؟ با استفاده هرچه بیشتر از سوخت های فسیلی  تمام کشورها  به نوعی با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند. تهران شهری است که با توجه به موقعیت جغرافیایی آن ، که در دره قرار گرفته و در اطراف آن نیز کوه هایی قرار دارند ، هوای آلوده امکان خروج ندارد. بیشترین آلاینده هوا ذرات معلق کمتر از دو و نیم میکرون است که منبع انتشار آن نیز خودروها هستند، در کشورهای اروپایی عمر مفید خودرو بین ۱۲ تا ۱۵ سال است و بعد از آن باید اسقاط  شوند، اما  در ایران و بسیاری از شهرها ما شاهد تردد خودروهایی با سن بالای ۵۰ سال هستیم . یکی دیگر از علل آلودگی هوای تهران، رشد جمعیت است. با افزایش  جمعیت  و با توجه به اینکه این شهر ، جز شهرهای مهاجرپذیر است ، موج وسیعی از ترافیک و آلودگی ایجاد می‌شود.همچنین استفاده از سوخت‌های فسیلی در پالایشگاه‌ها و کودهای شیمیایی مورد استفاده در کشاورزی باعث آلودگی هوا، محیط‌ زیست و آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌شوند. بسیاری از فعالیت‌های خانگی موجب آلودگی خانه و هوا می‌شوند. استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و آبگرمکن برقی، اجاق گاز، عطر و ادکلن و… باعث تولید گازهای مضر می‌شوند. وارونگی دما نیز یکی دیگر از علل آلودگی هوا  است در حالت طبیعی هر چه از سطح زمین بالاتر می‌رویم، دمای هوا کاهش می‌یابد اما هنگام وارونگی دما، یعنی عکس این عمل، لایه هوای گرم بالا می‌رود و هوای سرد به علت وزن بیشتر، در ارتفاع پایین ثابت می‌ماند. این پدیده باعث می‌شود تا دود خروجی از دودکش‌ها، گازها و مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها پس از ترکیب با هوای سرد و هم‌دما شدن با محیط و سپس برخورد با لایه‌های گرم فوقانی، در سطح زمین به صورت افقی پخش و موجب آلودگی ‌شوند. یکی از راه‌های  کاهش آلودگی هوا ، نصب فیلتر جاذب دوده در اتوبوس‌های دیزلی و کامیون‌های شهری و جایگزینی موتورهای کاربراتوری، تعویض کاتالیست تاکسی‌ها و مدیریت تقاضای سفر از طریق خدمات دولت الکترونیک و مناسب سازی سوخت است. همچنین نوسازی ناوگان اتوبوسرانی، توسعه مترو و جلوگیری از مازوت سوزی نیز از دیگر راهکارهای مکمل محسوب می‌شود.