* امین رشیدی

صنعت زیست فناوری در بخش صنایع جدید و مدرن از جایگاه ویژه و خاصی در توسعه‌ی  کشورها بالاخص کشورهای در حال توسعه برخوردار است. در ده های  کنونی سرعت رشد و توسعه آن ها در زمینه های کاربردی گوناگون شگفت آور است. زیست فناوری از تکنولوژی های مهم و تعیین کننده ای است که موفقیت و تاثیرگذاری آن ، خود وابسته به عوامل متعددی است. چرا که اغلب شرکت های زیست فناور کشور شرکت های نوپا و کوچکی هستند که در بسیاری از موارد آسیب پذیر هستند و با وجود اینکه چندین سال از فعالیت آنها در این حوزه می گذرد هنوز نتوانسته اند به مرحله 
سود دهی قابل توجهی دست یابند.
بهره برداری از فناوری در حوزه زیست فناوری دارای سازوکارهای مختلفی است که می‌توان به صورت مفصل به آنها پرداخت. یکی از اصلی‌ترین راهکارهای بهره‌ برداری از فناوری در زیست فناوری، سرمایه ‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه است. شرکت‌ها و موسسات تحقیقاتی با ایجاد بخش‌های R&D، به توسعه فناوری‌ های نوین در زمینه‌ هایی مانند ژنتیک، مهندسی ژنتیک، زیست‌ فرآیندها، بیوتکنولوژی میکروبی و ... می‌پردازند. این فعالیت‌ های تحقیقاتی به افزایش دانش، توسعه محصولات و فرآیندهای جدید و همچنین ارتقای کیفیت و کارایی فناوری‌های موجود منجر می‌شود. بودجه ‌بندی مناسب، جذب نیروی انسانی متخصص و ایجاد همکاری‌های بین ‌المللی از جمله مهم‌ ترین عوامل موفقیت در این بخش هستند.
همچنین برقراری ارتباط میان بخش‌های تحقیقاتی دانشگاه ‌ها و صنایع مرتبط با زیست ‌فناوری یکی دیگر از سازوکارهای مهم 
بهره‌ برداری از فناوری است. این همکاری‌ها می‌تواند در قالب قراردادهای پژوهشی، طرح‌های مشترک تحقیقاتی، انتقال فناوری، مشاوره تخصصی و ... صورت گیرد. از مزایای این همکاری‌ها می‌توان به انتقال دانش و فناوری از دانشگاه به صنعت، استفاده از منابع و تجهیزات پیشرفته دانشگاهی، تامین بودجه پژوهشی از سوی صنایع و همچنین استفاده از ایده‌های نوآورانه دانشجویان و اساتید اشاره کرد. این تعامل باعث ایجاد فرصت‌‌های شغلی برای دانش ‌آموختگان، تجاری‌سازی محصولات و فناوری‌های نوین و در نهایت توسعه زیست ‌فناوری در کشور می ‌شود.
 سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital) به عنوان یک ابزار مالی، نقش مهمی در تامین مالی و توسعه کسب ‌وکارهای نوپا و نوآورانه در حوزه زیست‌ فناوری ایفا می ‌کند. سرمایه‌‌گذاران خطرپذیر با ارائه منابع مالی و همچنین مشاوره‌‌های تخصصی، به شرکت‌ های نوپا در زمینه‌های مختلف زیست ‌فناوری کمک می ‌کنند تا ایده‌ های خود را به محصولات و خدمات تجاری تبدیل کنند. این سرمایه ‌گذاری‌ ها اغلب در مراحل اولیه شرکت‌ ها صورت می ‌گیرد و با پذیرش ریسک بالا، امکان رشد و توسعه این کسب ‌و کارها را فراهم می‌کنند.
 از سوی دیگر، سرمایه‌ گذاران خطرپذیر با انتخاب موثر ایده‌ها و شرکت‌های نوپا، به شناسایی و معرفی فناوری‌های زیست‌ فناوری نوین کمک می‌کنند.
تجاری‌ سازی فناوری ‌های زیست‌ فناوری یکی دیگر از سازوکارهای مهم بهره‌برداری از این فناوری‌ها است. این فرآیند شامل توسعه محصولات و خدمات جدید، دستیابی به مجوزها و تاییدیه‌های لازم، تولید انبوه، بازاریابی و فروش محصول در بازار است. شرکت‌های زیست‌فناوری با ایجاد واحدهای تجاری‌ سازی، فناوری‌های خود را به محصولات و خدمات قابل عرضه در بازار تبدیل می‌کنند. انتقال فناوری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به شرکت‌ها، جذب سرمایه‌گذاری‌های لازم و همچنین ایجاد زیرساخت‌های تولیدی و بازاریابی از جمله اقدامات مهم در این زمینه هستند. تجاری‌سازی فناوری‌های زیست‌فناوری نقش مهمی در تبدیل ایده‌های علمی به محصولات و خدمات واقعی بازار ایفا می‌کند. حفاظت از مالکیت فکری و دارایی‌های نامشهود یک اصل مهم در بهره‌ برداری از فناوری ‌های زیست ‌فناوری است. ثبت اختراعات، حق‌ انحصاری تولید و عرضه محصولات و همچنین حفظ محرمانگی اطلاعات و دانش فنی از جمله اقداماتی است که شرکت‌های زیست ‌فناوری باید انجام دهند و آن را جدی تلقی نمایند.
برای اینکه کسب و کارهای نوپایی که در این حوزه توسط جوانان نخبه ی این مرزو بوم به بار بنشیند و به سوددهی برسد رعایت گام به گام هر یک از موازین بالا قطعا تاثیرگذار خواهد بود.