* مینا دیوبند
کارآفرینی به عنوان یکی از مهم ترین موتورهای رشد و توسعه اقتصادی در جوامع مدرن امروزی مطرح است. کارآفرینان با شناسایی و بهره برداری از فرصت‌های موجود، نوآوری و خلق ارزش افزوده، نقش حیاتی در ایجاد اشتغال، پیشرفت فناوری و بهبود رفاه اجتماعی ایفا می‌کنند. در این میان، عوامل متعددی بر موفقیت فعالیت‌های کارآفرینانه تاثیرگذار هستند که یکی از مهم‌ترین آنها محیط حمایتی و زمینه ساز خانواده است. خانواده به عنوان اولین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی، نقش بسیار مهمی در شکل گیری شخصیت، ارزش‌ها، نگرش ها و رفتار افراد ایفا می‌کند. در این راستا، ویژگی‌های خانواده و فرایندهای درون آن، تاثیر مستقیمی بر توانایی های کارآفرینانه فرد و در نهایت، موفقیت فعالیت های کارآفرینانه او دارد. خانواده با ایجاد محیط حمایتی و
تشویق کننده، بستر مناسبی برای شکوفایی استعدادها و ویژگی‌های کارآفرینانه افراد فراهم می‌آورد.
یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت کارآفرینی، توانایی شناسایی و بهره‌برداری از فرصت های کسب و کار است. خانواده به عنوان محیط اولیه رشد و تربیت فرد، نقش کلیدی در شکل گیری این توانایی ایفا می‌کند. در خانواده‌های حمایتگر و پویا، افراد فرصت بیشتری برای کسب دانش، مهارت‌های مشاهده گری و تفکر انتقادی دارند. همچنین، فرصت‌های کسب و کار موجود در محیط پیرامونی به صورت مستمر مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد. به این ترتیب، در افراد نوعی حساسیت و پویایی برای شناسایی فرصت‌ها ایجاد می‌شود. در خانواده‌هایی که فرزندان در محیطی خشک، سنتی و منفعل پرورش می‌یابند، ممکن است توانایی‌های مشاهده‌گری و خلاقیت در آنان تضعیف شود و در نتیجه، شناسایی فرصت‌های جدید برای آنان دشوار باشد.
نوآوری به عنوان عامل اصلی ایجاد ارزش افزوده در کارآفرینی مطرح است. در این راستا، خانواده یکی از مهم‌ترین منابع الهام‌بخشی و تشویق نوآوری در افراد است. در خانواده‌هایی که فضای آزاداندیشی و خلاقیت حاکم است، اعضا تشویق می‌شوند تا ایده‌های جدید و متفاوت را مورد بررسی قرار دهند. همچنین، از اعضای خانواده حمایت‌های مالی و معنوی لازم برای پیگیری ایده‌های نوآورانه صورت می‌گیرد. این موضوع به افزایش اعتماد به نفس کارآفرینان و جرات بیشتر آنان برای تجربه ریسک‌های خلاقانه منجر می‌شود. در مقابل، خانواده‌هایی که به طور سنتی و صرفاً به دنبال استمرار وضعیت موجود هستند، ممکن است از نوآوری و ریسک‌پذیری اعضای خود حمایت نکنند. در نتیجه، کارآفرینان بالقوه چنین خانواده‌هایی از انگیزه کمتری برای ایجاد ایده‌های جدید برخوردار خواهند بود. گرفتن تصمیمات ریسک‌پذیرانه یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های کارآفرینان موفق است. در این زمینه نیز، نقش محیط خانوادگی بسیار تعیین‌کننده است.
در خانواده‌هایی که فرزندان فرصت تجربه ریسک های کنترل شده را دارند و در شرایط دشوار حمایت و تشویق می‌شوند، افراد تمایل بیشتری به گرفتن تصمیمات ریسک پذیرانه نشان می‌دهند.
به این ترتیب، آنان با کسب تجربه در زمینه مواجهه با ریسک‌ها و چگونگی مدیریت آنها، در آینده نیز از قابلیت بیشتری برای ورود به فعالیت‌های کارآفرینانه پرمخاطره برخوردار خواهند بود. از سوی دیگر، در خانواده‌هایی که محیط بسته و ریسک‌گریز حاکم است، فرزندان معمولاً به ریسک پذیری تمایل کمتری داشته و انتظار آنان این است که همواره در منطقه امن زندگی کنند. این امر به تضعیف ویژگی‌های کارآفرینانه افراد منجر خواهد شد.
موفقیت کارآفرینان در مدیریت و هدایت موثر کسب و کارهای خود نیز نقش مهمی در موفقیت آنان ایفا می‌کند. در این حیطه نیز، محیط خانواده به عنوان اولین محیط تربیتی و آموزشی فرد، نقش چشمگیری ایفا می‌کند. در خانواده‌های پویا و تعاملی، فرزندان فرصت بیشتری برای کسب مهارت‌های مدیریتی همچون برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، رهبری و حل مساله دارند. این امر ناشی از درگیر شدن فرزندان در امور روزمره خانواده، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی و انجام وظایف خاص است.
همچنین، در چنین محیط هایی فرزندان فرصت تجربه موفقیت ها و شکست های کوچک را دارند و به این ترتیب، مهارت های مدیریتی شان تقویت می شود. در مقابل، در خانواده‌های بسته ، فرزندان فرصت کمتری برای کسب این مهارت‌ها دارند.
با اتخاذ این رویکردها در محیط خانواده، می‌توان زمینه را برای پرورش هرچه بهتر ویژگی‌های کارآفرینانه فرزندان و درنتیجه، موفقیت در فعالیت‌های کارآفرینانه آنان فراهم آورد.