* رزا توسلی
کارشناس اجتماعی
طلاق به عنوان یک پدیده اجتماعی و البته پرتنش ، پیامدهای منفی متعددی بر افراد درگیر و به ویژه کودکان دارد. کودکان عموماً در ماجرای طلاق والدین خود گرفتار می‌شوند و این در حالی است که عمدتا نقش مهمی در این فرایند ندارند. آسیب‌های این جدایی به نوبه خود بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک از جمله سلامت جسمی، روانی و اجتماعی او تأثیر می‌گذارد. اگر چه این روزها با افزایش آمار طلاق، پذیرش جامعه از حیث حوزه های مختلف افزایش یافته است، اما درک و توجه به این آسیب ها و روش های مقابله با آن ها امری ضروری و حیاتی است.
یکی از اصلی ترین آسیب های طلاق والدین برای کودکان ، آسیب‌های روانی عاطفی است. کودکان در چنین شرایطی با احساساتی همچون تنش، اضطراب، ناامنی، ترس، خشم، افسردگی و گناه دست و پنجه نرم می‌کنند. آنها ممکن است به دنبال کسب توجه والدین خود باشند و با رفتارهای پرخاشگرانه یا بزهکارانه آن ها را به خود جلب کنند. در برخی موارد، کودکان در مقام واسطه گر بین والدین ظاهر می‌شوند و تلاش می کنند تا آنها را آشتی دهند که این امر بر سلامت روانی آن ها آسیب‌های جدی وارد می‌کند. همچنین ترس از جدایی والدین و دلبستگی به هر دو آن ها موجب اختلال در سازگاری عاطفی کودک می‌شود. طلاق والدین همچنین آسیب های اجتماعی قابل توجهی بر کودکان وارد می‌کند. کودکان ممکن است به دلیل جدایی والدین، احساس شرم و طرد شدگی داشته باشند و از تعامل با دیگران اجتناب کنند. این امر موجب اختلال در روابط اجتماعی و ایجاد مشکلات در محیط های اجتماعی همچون مدرسه می‌شود. کودکان همچنین ممکن است به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی ناشی از طلاق، مجبور به کار کردن و یا ترک تحصیل شوند که این امر به نوبه خود بر سازگاری اجتماعی و رشد آنها تأثیر می‌گذارد. همچنین تغییرات زندگی پس از طلاق، مانند تغییر محل زندگی و مدرسه، می‌تواند بر سازگاری اجتماعی کودکان اثر منفی بگذارد.
مازاد بر اینکه طلاق والدین می‌تواند بر عملکرد تحصیلی کودکان نیز تأثیر منفی داشته باشد. تغییرات زندگی پس از طلاق و استرس ناشی از آن می تواند توجه و تمرکز کودک را در مدرسه مختل کند. همچنین افت انگیزه تحصیلی و کاهش سطح پشتیبانی والدین در امور تحصیلی می تواند بر پیشرفت تحصیلی کودک تأثیر نامطلوبی داشته باشد. در برخی موارد، کودکان ممکن است به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب پس از طلاق، مجبور به کار کردن و ترک تحصیل شوند که این امر مسیر آینده آنها را به طور جدی تحت تأثیر قرار می دهد.
اگر چه طلاق به عنوان یک پدیده ی پر تنش اجتماعی تاثیرات سوء بر کودکان خواهد داشت، اما اگر آگاهانه و با شناخت والدین به دور از تنش و با مدیریت درست روابط طرفین انجام پذیرد، می تواند اثرات منفی کمتری بر کودکان و حتی خود والدین داشته باشد. از اینرو برای کاهش و مدیریت آسیب‌های ناشی از طلاق والدین بر کودکان، می‌توان از راهکارهای متعددی استفاده کرد. حمایت عاطفی، درک احساسات کودک و کمک به او در فرایند سوگواری و پذیرش تغییرات می تواند آسیب‌های روانی عاطفی را به طور چشمگیری کاهش دهد. سعی در حفظ محیط زندگی کودک و کاهش تغییرات همچون تغییر محل زندگی و مدرسه نیز می تواند از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری کند.
والدین به خاطر داشته باشند که با طلاق نه تنها مسئولیتی از آن ها در راستای پرورش کودکشان از آن ها سلب نمی شود، بلکه مسئولیت آن ها در این امر به شدت افزایش می یابد. بالاخص تلاش برای حفظ ارتباط کودک با هر دو والد و نقش آنها در زندگی کودک می‌تواند به کاهش آسیب های عاطفی و اجتماعی کودک کمک کند.تداوم همکاری و حمایت والدین در تمامی امور مربوط به فرزندان بالاخص امور تحصیلی کودک و تلاش برای حفظ پیشرفت تحصیلی وی می‌تواند از آسیب‌های تحصیلی جلوگیری کند.
طلاق والدین به عنوان یک رویداد پرتنش، قطعا در ایده آل ترین شرایط ممکن هم پیامدهای منفی گسترده ای بر کودکان خواهد داشت که با ارائه ی راهکارهای درست و بهره مندی از مشاوران و روانشناسان این حوزه می توان آن را به حداقل رساند. آسیب های روانی عاطفی، اجتماعی و تحصیلی این جدایی می تواند مسیر زندگی کودکان را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، با اتخاذ راهکارهای مناسب و حمایت‌های لازم، می‌توان تا حد زیادی از شدت این آسیب‌ها کاست و به کودکان در فرایند سازگاری کمک کرد. درک دقیق این آسیب‌ها و توجه به نیازهای کودکان در چنین شرایطی، امری ضروری برای حمایت از رفاه و سلامت کودکان است.