* عباس محمدی – کارشناس محیط زیست
چالش‌های محیط زیستی در روستاها روز به روز در حال افزایش است و این موضوع می تواند برای فعالان این حوزه بسیار نگران کننده باشد. چرا که این مشکلات تأثیرات زیادی بر کیفیت زندگی ساکنان روستاها، منابع طبیعی و اکوسیستم‌ ها دارند و می‌توانند به تهدیدهای جدی برای توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی منجر شوند. البته عموم جامعه به این چالش ها واقفند، اما آنچه در این میان نگران کننده است، عدم توجه به این چالش ها و اثرات سوء نگران کننده ی آن ها بر روستا و حتی شهرهاست. 
از فرسایش خاک گرفته تا آلودگی منابع آب هر کدام به تنهایی آینده ی زیست محیطی کشور را به خطر انداخته است. در بسیاری از مناطق روستایی، فعالیت‌های کشاورزی و چرای بیش از حد دام‌ها باعث تخریب لایه‌ های سطحی خاک و کاهش کیفیت آن می‌شود. این فرسایش نه تنها به کاهش حاصلخیزی زمین منجر می‌شود، بلکه باعث از دست رفتن منابع آب و افزایش آلودگی محیط زیست نیز خواهد شد. به‌علاوه ، در بسیاری از روستاها، قطع درختان و کاهش کشاورزی به‌ عنوان یک نگرانی جدی مطرح است. قطع درختان به ‌ویژه در مناطق کوهستانی می‌تواند به فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی و از بین رفتن زیستگاه‌ های طبیعی منجر شود. جوانانی که شغل کشاورزی پدرشان را رها کرده اند و به شهرها مهاجرت می کنند و به مشاغل غیر رسمی روی آورده و در حاشیه شهرها سکنی می گزینند.
آلودگی منابع آب و آب های زیرزمینی قصه ی تلخ دیگری است. در بسیاری از روستاها، به ‌ویژه در مناطق دورافتاده، آب‌های سطحی و زیرزمینی به‌ دلیل استفاده بی‌رویه از سموم و کودهای شیمیایی در کشاورزی یا فاضلاب ‌های خانگی آلوده می‌شوند. این آلودگی‌ها نه تنها بر سلامت ساکنان تأثیر منفی می‌گذارند بلکه بر اکوسیستم ‌های آبی نیز آسیب می‌زنند. آلودگی آب می‌تواند به مرگ و میر موجودات زنده و کاهش تنوع زیستی در آبیاری و منابع آبی منجر شود. تغییر الگوهای بارش، ناشی از تغییرات اقلیمی، نیز یکی از چالش‌های اساسی دیگر در روستاهاست. تغییر در بارش‌ ها ، خشکسالی های کم سابقه ای ایجاد کرده است که آینده کشاورزی روستاها را به شدت تهدید می کند. در سال‌های اخیر، برخی از مناطق با خشکسالی‌های شدید مواجه بوده ‌اند که کشاورزی در آن ها روبه تعطیلی و یا تعطیل شده است و دستاوردی جز ناامنی غذایی در کشور ندارد. البته تغییر در دما و شرایط زیست ‌محیطی  به کاهش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی منجر شده است. این موضوع نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی روستائیان آسیب زده است، به‌ ویژه در جوامع نسبتاً ضعیف که وابستگی بیشتری به کشاورزی دارند، خطرات برای روستاهایی وجود دارد که در نتیجه کاهش محصولات زراعی، مهاجرت ساکنان به شهرها تعدادی از آن ‌ها را به ترک ناچار کرده است و روستاهایی که کاملا خالی از سکنه شده است. از سوی دیگر، افزایش جمعیت و نیاز به زمین‌ های جدید برای کشاورزی و سکونت، فشار بر منابع طبیعی را افزایش داده و باعث تخریب جنگل‌ ها و زیستگاه‌ های طبیعی شده است.
در بسیاری از مناطق، فقدان منابع اطلاعاتی و پشتیبانی‌ های علمی و فنی برای بهبود تکنیک‌ های کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی وجود دارد. 
ادامه در صفحه 6