* مهسا صالحی

کارآفرینی اجتماعی به عنوان یک مفهوم نوین در دنیای کسب ‌و کار، به دنبال ایجاد راه‌ حل‌های پایدار برای چالش‌ های اجتماعی و زیست ‌محیطی است. در حالی که کارآفرینی سنتی عمدتاً بر روی سودآوری و رشد مالی تمرکز دارد، کارآفرینی اجتماعی ، هدف اصلی‌ اش ایجاد تأثیرات مثبت و تغییرات اجتماعی است. کارآفرینی اجتماعی معمولاً در زمینه‌های مختلفی مانند آموزش، بهداشت، محیط‌ زیست و توسعه اقتصادی فعالیت می ‌کند. این نوع کارآفرینی به دنبال ایجاد ارزش‌های اجتماعی و اقتصادی است و از طریق نوآوری‌های اجتماعی و مدل‌های کسب ‌و کار خلاق، تلاش می ‌کند تا مشکلات عمیق اجتماعی را حل کند. یکی از ویژگی‌های مهم کارآفرینی اجتماعی، توانایی آن در جذب حمایت‌های مالی و اجتماعی از منابع مختلف است. کارآفرینان اجتماعی معمولاً با سازمان‌های غیرانتفاعی، دولت‌ها و بخش خصوصی همکاری می‌کنند تا منابع لازم برای اجرای پروژه‌های خود را تأمین کنند.

برای درک بهتر کارآفرینی اجتماعی، لازم است به تفاوت‌های آن با کارآفرینی سنتی توجه کنیم. در حالی که کارآفرینان سنتی به دنبال افزایش سود و سرمایه‌گذاری ‌های مالی هستند، کارآفرینان اجتماعی بیشتر به دنبال حل مشکلات اجتماعی و ایجاد تغییرات مثبت در جامعه ‌اند. این تفاوت‌ها باعث می ‌شود که مدل‌های کسب ‌و کار کارآفرینی اجتماعی معمولاً نیازمند رویکردهای نوآورانه و انعطاف ‌پذیری بیشتری باشند. 
کارآفرینان اجتماعی باید قادر باشند تا با چالش‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌ محیطی روبه‌رو شوند و راه ‌حل‌های مؤثری برای آن‌ها ارائه دهند. کارآفرینی اجتماعی همچنین به توسعه پایدار کمک می‌کند. این مفهوم به معنای تأمین نیازهای نسل حاضر بدون به خطر انداختن توانایی نسل ‌های آینده در تأمین نیازهای خود است. کارآفرینان اجتماعی با تمرکز بر روی مسائل زیست‌ محیطی، به دنبال ایجاد راه ‌حل‌هایی هستند که نه تنها به بهبود شرایط کنونی کمک کند بلکه به حفظ منابع طبیعی و محیط‌ زیست برای آینده نیز توجه داشته باشد. به عنوان مثال، کارآفرینان اجتماعی می ‌توانند با ایجاد کسب‌وکارهایی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر یا مدیریت پسماند، به کاهش اثرات منفی بر محیط ‌زیست کمک کنند.
البته در این راستا یکی از چالش ‌های اصلی کارآفرینی اجتماعی، تأمین مالی و منابع لازم برای اجرای پروژه‌هاست. کارآفرینان اجتماعی معمولاً با محدودیت‌های مالی مواجه هستند و باید به دنبال راه‌های نوآورانه برای جذب سرمایه و منابع باشند. این امر می‌تواند شامل جذب سرمایه‌ گذاران اجتماعی، همکاری با سازمان‌های غیرانتفاعی و استفاده از مدل‌های تأمین مالی جمعی باشد. علاوه بر این، کارآفرینان اجتماعی باید به دنبال ایجاد شبکه ‌های حمایتی و همکاری با دیگر کارآفرینان اجتماعی و سازمان‌ها باشند تا بتوانند به بهترین شکل ممکن پروژه‌های خود را اجرا کنند. 
موفقیت در کارآفرینی اجتماعی نیازمند مهارت‌های متنوعی است. کارآفرینان اجتماعی باید توانایی‌های مدیریتی، ارتباطی و تحلیلی قوی داشته باشند تا بتوانند به خوبی بر چالش‌های اجتماعی غلبه کنند. همچنین، آن‌ها باید قادر باشند تا با گروه‌های مختلف اجتماعی تعامل کنند و نیازهای آن‌ها را درک کنند. این مهارت‌ها به کارآفرینان اجتماعی کمک می‌کند تا بتوانند پروژه‌های مؤثری را طراحی و اجرا کنند که به رفع مشکلات اجتماعی کمک کند.
حال که به بررسی مفهوم کارآفرینی اجتماعی پرداختیم، بیایید به چند مورد از کارآفرینی‌های اجتماعی موفق در جهان نگاهی بیندازیم. یکی از نمونه‌های برجسته “گودز فور گود» (Goods for Good) است. این سازمان به منظور کاهش ضایعات غذایی و کمک به افراد نیازمند تأسیس شده است. با جمع‌ آوری مواد غذایی اضافی از فروشگاه‌ها و تولید کنندگان و توزیع آن‌ها در میان افراد نیازمند، این سازمان به کاهش فقر و گرسنگی در جامعه کمک می ‌کند. این مدل نه تنها به حل مشکل گرسنگی کمک می ‌کند، بلکه به کاهش هدررفت منابع غذایی نیز توجه دارد.
دیگر نمونه موفق، “بنگال گرام» 
(Bengal Gram) است که در هند فعالیت می ‌کند. این سازمان به زنان روستایی آموزش می‌دهد تا محصولات خود را تولید و به بازار عرضه کنند. این کارآفرینی اجتماعی علاوه بر افزایش درآمد زنان، به توانمندسازی آن‌ها و افزایش اعتماد به نفس در جامعه نیز کمک کرده است. این سازمان با ایجاد شبکه‌ های همکاری و حمایت از زنان، نقش مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن‌ها ایفا می‌کند. همچنین، “تیکر» (TOMS) یکی از برندهای معروف است که با مدل “یک برای یک” فعالیت می‌کند. این برند به ازای هر کفش فروخته شده، یک جفت کفش به کودکان نیازمند اهدا می‌ کند. این نوع کارآفرینی اجتماعی نشان‌دهنده این است که چگونه می‌توان با استفاده از مدل‌های کسب ‌وکار خلاق، تأثیرات مثبت اجتماعی را ایجاد کرد.
به طور کلی، کارآفرینی اجتماعی به عنوان یک رویکرد نوین و مؤثر در حل مشکلات اجتماعی، در حال تحول و گسترش است. این نوع کارآفرینی نه‌ تنها به ایجاد مشاغل و توسعه اقتصادی کمک می‌کند، بلکه بهبود کیفیت زندگی و ایجاد تغییرات مثبت در جامعه را نیز به ارمغان می‌آورد. با توجه به موفقیت‌های جهانی در این زمینه، به نظر می ‌رسد که کارآفرینی اجتماعی می‌تواند نقش مهمی در ساختن دنیایی عادلانه ‌تر و پایدارتر ایفا کند و جای خالی فعالیت هایی از این دست در کشور بسیار ملموس است. از اینرو حمایت از کارآفرینان اجتماعی باید به عنوان یکی از اولویت‌ های اصلی سیاست‌ گذاران و برنامه‌ریزان اجتماعی در نظر گرفته شود تا جوامعی پویا، خلاق و پایدار ایجاد شود.