* آرش حسینی

16 آذر در کشور ما به نام روز دانشجو نامگذاری شده است، روزی که دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به حضور استعماری آمریکا در ایران، فریاد آزادیخواهی و استقلال‌طلبی ملت ایران را سر دادند و برای این حرکت بزرگ، سه قربانی به مسلخ فرستادند تا در تاریخ آزادی‌خواهی ملت‌ها، نام ایران بیش‌تر بدرخشد.
این روز بهانه‌ای برای بزرگداشت و گرامیداشت دانشجو و دانشگاه و نقش بی‌بدیل این قشر در رشد و تعالی جامعه است. دانشگاه نه تنها مرکز علمی و پژوهشی هست، بلکه دانشگاهیان ، نقشی بسزا در رشد و تعالی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور دارند.  در این مسیر قشر دانشگاهی دو رسالت مهم دارد:
1ـ افزایش سطح آگاهی عمومی از رشد و پیشرفت و مقابله با مظاهر عقب‌ماندگی فکری. 2ـ تربیت نیروهای متخصص و تولید علم و دانش برای تحقق عملی رشد و پیشرفت. این نقش‌آفرینی در گرو تحقق دو شرط است: اولاً دانشگاهیان خود پاسبان هویت ملی و مزین به خودباوری و پایبند به ارزش‌های دینی و الهی باشند و دوم اینکه جامعه، مرجعیت فکری و تاثیرگذاری آن‌ها را (به جای سلبریتی و اقشار زرد و خاکستری دیگر) به رسمیت شناخته باشد. به خاطر همین جایگاه دانشجویان و دانشگاهیان است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی سرمایه‌گذاری زیادی در این حوزه رخ داد و بستر مناسبی برای ارتقاء سطح آموزش عمومی به طور کلی و آموزش عالی به طور خاص، در کشور صورت گرفت. این سرمایه‌گذاری امروز بعد از ۴۵ سال به بار نشسته است.در سال ۵۷ از جمعیت ۳۶ میلیونی تنها ۱۷۵ هزار دانشجو در کشور وجود داشت و تعداد مراکز آموزشی حدود ۲۰۰ مرکز بود. اکنون بعد از چهار دهه آمار دانشجويان با افزایش ۲۰ برابری، به بیش از ۳ میلیون نفر رسیده و مراکز آموزشی هم با افزایش بیش از ۱۰ برابری، به حدود ۲۵۰۰ مورد رسیده است. همین سرعت رشد در تولیدات علمی هم وجود دارد به گونه‌ای که امروز جمهوری اسلامی رتبه ۴ تولیدات علمی را در سطح جهان دارد. به طور کلی جمهوری اسلامی ایران در طول سال‌های گذشته دستاوردهای چشمگیری در حوزه دانشگاهی داشته است؛ توسعه زیرساخت‌های آموزشی و پژوهشی، افزایش تعداد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، ارتقاء کیفیت آموزشی و پژوهشی، و حمایت از نخبگان و پژوهشگران، از جمله این دستاوردهاست. ایجاد پارک‌های علم و فناوری و مراکز نوآوری، بستر مناسبی برای رشد و توسعه فناور‌ی‌های نوین فراهم آورده است که نقش مهمی در پیشرفت کشور ایفا می‌کند.دانشگاه‌های کشور هم با تربیت نیروهای متخصص و پژوهشگران برجسته، توانسته‌اند جایگاه مناسبی در عرصه‌های بین‌المللی کسب کنند. پیشرفت‌های علمی در رشته‌های پزشکی، سلول‌های بنیادین، فناوری نانو، هوش مصنوعی و... ثمره این سرمایه‌گذاری است. دانشجویان با بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، ایده‌ها و نوآوری‌های خود را به واقعیت تبدیل کرده و با ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و فناور‌ی‌های نوین ایفا می‌کنند. همچنین، دانشجویان با حضور فعال در فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، می‌توانند به ارتقاء سطح آگاهی و فرهنگ‌سازی در جامعه کمک کرده و تغییرات مثبتی در جامعه ایجاد کنند. با همه آنچه به طور مختصر از اهمیت دانشگاه و دانشگاهیان و تلاش‌های نظام جمهوری اسلامی در این عرصه و بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها گفته شد، لازم است به آسیب‌شناسی فضای علمی و دانشگاهی و به ویژه حوزه دانشجویی کشور نیز پرداخته شود. در ادامه به مهم‌ترین آسیب‌های نظام آموزش عالی و فضای دانشجویی کشور اشاره می‌گردد: کمیت‌گرایی، مدرک‌محوری، مهاجرت نخبگان و عدم ارتباط دانشگاه با صنعت و تولید و بازار از آسیب‌های جدی حوزه آموزش عالی کشورمان است. در فضای دانشجویی نیز هویت‌گریزی، سیاست‌زدگی، غلبه ارزش‌های مادی و فاصله‌گیری از ارزش‌های والای الهی و انسانی و عدم شناسایی اولويت‌های مطالبه‌گری و عقب ماندن از جریان‌های آزادی‌خواه جهان، بخشی از آسیب‌هایی است که در کمین حرکت‌های دانشجویی نشسته‌ است.
دانشگاه و دانشجو برای حفظ مرجعیت خود در پیشتازی رشد و تعالی ایران اسلامی بایستی از غلبه گفتمان لیبرالیسم به دور مانده و گفتمان تمدن‌ساز انقلاب اسلامی را پی ‌بگیرد وگرنه در روزمرگی‌های عصر ارتباطات و رسانه‌های جدید حذف خواهد شد.