* رزا توسلی
در عصر دیجیتال ، با وجود پیشرفت‌های شگرف در فناوری و ارتباطات، بسیاری از افراد به ویژه سالمندان با چالش‌های جدیدی در زمینه انزوای اجتماعی روبه‌رو هستند. در حالی که تکنولوژی می‌تواند برقراری ارتباط را برای افراد تسهیل کند، اما در عین حال، سرعت تغییرات و نوع وابستگی به ابزارهای دیجیتال می‌تواند عمیقاً بر تجربه اجتماعی سالمندان تأثیر بگذارد. موضوع انزوای اجتماعی در بین سالمندان در این زمینه به شدت اهمیت پیدا می‌کند، زیرا رضایت اجتماعی و حس تعلق به یک جامعه برای سلامت روانی و جسمی آن‌ها بسیار حائز اهمیت است.
سالمندان به دلیل شرایط خاص سنی ، فیزیکی و اجتماعی خود، اکثراً درمعرض انزوا و تنهایی قرار می‌گیرند. بازنشستگی، کاهش فعالیت‌های اجتماعی، از دست دادن همسالان و یاران، و همچنین مشکلات سلامت جسمی، همه از عواملی هستند که می توانند به انزوای اجتماعی منجر شوند. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که فناوری‌های دیجیتال می‌توانند ابزاری مهم برای مدیریت این نارسایی‌ها و تسهیل ارتباطات باشند. با این حال، بسیاری از سالمندان در استفاده از این فناوری‌ها با مشکلاتی مواجه‌اند که مانع ایجاد ارتباطات اجتماعی مؤثر با دیگران می‌شود.
یکی از اصلی‌ترین دلایل انزوای اجتماعی در سالمندان، عدم دسترسی یا عدم توانایی در استفاده از ابزارهای دیجیتال است. آمارها نشان می‌دهند که در مقایسه با سایر گروه‌های سنی، درصد کمتری از سالمندان از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. این مسأله می‌تواند به معنای از دست رفتن فرصت‌های ارتباطی و اجتماعی با خانواده و دوستان باشد. همچنین، بسیاری از سالمندان به ویژه آن دسته که در مناطق روستایی یا مناطق کم‌برخوردار زندگی می‌کنند، به زیرساخت‌های اینترنتی دسترسی ندارند؛ بنابراین توانایی آن‌ها برای ارتباط با جهان بیرون به شدت کاهش می‌یابد.
علاوه بر این، برخی سالمندان با چالش‌های ذهنی و عاطفی مواجه هستند که ممکن است با تکنولوژی همخوانی نداشته باشد. تجربه ترس و اضطراب از استفاده از فناوری‌های جدید و عدم درک صحیح از فناوری می‌تواند باعث دوری آن‌ها از دنیای مجازی و به تبع آن، انزوا اجتماعی شود. همچنین، یادگیری نحوه استفاده از ابزارهای دیجیتال نیازمند زمان و تلاش است که سالمندان ممکن است از عهده آن بر نیایند. در این بین، نقش خانواده، دوستان و جامعه بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال، خانواده‌ها می‌توانند با آموزش و حمایت از سالمندان در استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی، به آن‌ها کمک کنند تا ارتباطات خود را حفظ کنند. فعالیت‌هایی مانند ایجاد گروه‌های حمایتی، دوره‌های آموزشی در باره نحوه استفاده از اینترنت و فناوری‌های ارتباطی و یا حتی زمان گذاشتن با آن‌ها برای نشان دادن نحوه استفاده از این ابزارها می‌تواند به کاهش انزوا و تنهایی کمک کند. در واقع، داشتن یک فرد حامی می‌تواند به سالمندان این امکان را بدهد که با دنیای دیجیتال آشنا شوند و برقراری ارتباط با دیگران را تجربه کنند.
فراتر از این‌ها، نیاز به تغییر نگرش جامعه به سالمندان نیز احساس می‌شود. آگاهی‌رسانی در این زمینه در جامعه درباره اهمیت ارتباط اجتماعی برای سالمندان و سختی‌هایی که آن‌ها ممکن است در این زمینه با آن‌ها مواجه شوند، ضروری است. در بسیاری از جوامع، سالمندان غالباً به عنوان گروهی ناکارآمد و جدا شده از دنیای مدرن دیده می‌شوند. این نوع نگرش‌ها سبب افزایش استرس و انزوای اجتماعی در بین سالمندان می‌شود. بنابراین، ترویج فرهنگی که سالمندان را به عنوان منابع با تجربه و ارزشمند جامعه در نظر بگیرد، می‌تواند به بهبود وضعیت اجتماعی آن‌ها کمک کند. در نهایت، دولت‌ها و نهادهای اجتماعی نیز باید به این موضوع اهمیت دهند و سیاست‌های لازم را برای کاهش انزوا و حمایت از سالمندان تدوین کنند. ایجاد امکانات لازم برای دسترسی به اینترنت، برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان برای سالمندان و نیز سرمایه گذاری در برنامه های اجتماعی برای سالمندان می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی آن‌ها مؤثر باشد. همچنین، تدوین برنامه ها و سیاست هایی که به بینش و تعامل سالمندان در جامعه کمک کند نیز می‌تواند تأثیر مثبت در این زمینه داشته باشد. درمجموع، انزوای اجتماعی سالمندان در عصر دیجیتال چالشی جدی و در عین حال قابل اصلاح است. در حالی که تکنولوژی می‌تواند به عنوان یک دوستی و پیوند دهنده عمل کند، باید به این نکته پی برد که برای به حداقل رساندن اثرات منفی این تکنولوژی، نیاز به همت همگانی وجود دارد. به مدد خانواده‌ها، جامعه و فناوری‌های نوین، می‌توان به سالمندان کمک کرد تا با دنیای دیجیتال آشتی کنند و از مزایای ارتباط اجتماعی بهره‌مند شوند. بر این اساس، انزوای اجتماعی نمی‌تواند به عنوان یک سرنوشت محتوم برای سالمندان تلقی شود و بایستی به فکر ایجاد شرایطی باشیم که این گروه ارزشمند از جامعه در کنار دیگران زندگی اجتماعی فعال و پویایی داشته باشند.