* یاسمن علی‌آباد
سامانه «کاتب» به‌عنوان ابزاری برای اجرای قانون الزام به ثبت رسمی معاملات، با هدف کاهش دعاوی حقوقی و افزایش شفافیت اقتصادی راه‌اندازی شد. برخی نمایندگان مجلس معتقدند این سامانه تحول مهمی در نظم حقوقی کشور ایجاد کرده، اما مشکلات اجرایی و فنی آن مانع از بهره‌برداری کامل شده است. حالا مجلس به دنبال بررسی عملکرد سازمان ثبت اسناد و اعمال اصلاحات لازم برای بهبود این سامانه است.
قانون الزام به ثبت رسمی معاملات با هدف جلوگیری از جعل اسناد، کاهش اختلافات مالکیتی و ایجاد شفافیت در بازار املاک تصویب شد. یکی از ابزارهای اصلی اجرای این قانون، سامانه «کاتب» است که با هدف تسهیل ثبت رسمی معاملات و کاهش خطاهای حقوقی راه‌اندازی شد. با این حال، در کنار مزایای این سامانه، برخی چالش‌های اجرایی نیز وجود دارد که باعث نارضایتی کاربران و کندی روند اجرای قانون شده است. حالا این سئوال مطرح است که آیا می‌توان با اصلاحات لازم، کارایی سامانه را افزایش داد؟
سامانه ثبت الکترونیکی اسناد، گامی مهم در راستای شفافیت حقوقی و اقتصادی
نمایندگان مجلس بر این باورند که سامانه «کاتب» در اصل یک ابزار مهم برای ثبت معاملات رسمی است و توانسته بخشی از اهداف قانون الزام به ثبت رسمی معاملات را محقق کند. حسن نوروزی، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، در این‌باره می‌گوید: «سامانه کاتب یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت نظم‌بخشی به معاملات رسمی کشور است. پیش از این، ثبت معاملات در بسیاری از موارد به‌صورت غیررسمی انجام می‌شد که همین موضوع باعث افزایش دعاوی حقوقی و جعل اسناد می‌شد. حالا با این سامانه، اطلاعات مربوط به معاملات کاملاً ثبت‌شده و قابل استناد هستند.»
محمد سرگزی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، نیز با اشاره به مزایای این سامانه بیان می‌کند: «یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کاتب، یکپارچه‌سازی اطلاعات مربوط به معاملات است. این اطلاعات می‌توانند به نهادهای مختلف در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و مدیریت شهری کمک کنند. برای مثال، در حوزه برنامه‌ریزی مالیاتی و حتی جلوگیری از سوداگری در بازار املاک، ثبت رسمی معاملات می‌تواند ابزاری کارآمد باشد.»
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، این سامانه را یک گام مثبت در افزایش شفافیت اقتصادی می‌داند و می‌گوید: «پیش از راه‌اندازی سامانه کاتب، بسیاری از معاملات غیرشفاف انجام می‌شد و زمینه برای سوءاستفاده فراهم بود. حالا که ثبت معاملات رسمی شده، امکان فرار مالیاتی کاهش یافته و دسترسی نهادهای نظارتی به اطلاعات معاملات راحت‌تر شده است.»
چالش‌هایی که عملکرد سامانه را تحت تأثیر قرار داده است
با وجود مزایای سامانه «کاتب»، بسیاری از نمایندگان و مسئولان اجرایی بر این باورند که این سامانه هنوز نتوانسته کارایی مطلوبی داشته باشد و مشکلات فنی و اجرایی آن موجب نارضایتی کاربران شده است.
ادامه در صفحه 2