* مینا دیوبند

ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی یکی از موضوعات حیاتی برای توسعه اقتصادی و بهبود خدمات عمومی در هر جامعه‌ای است. مالیات یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد دولت‌هاست که برای تأمین هزینه‌های عمومی نظیر آموزش، بهداشت، زیرساخت‌ها و امنیت به کار می‌رود. با این حال، در بسیاری از کشورها، نظام مالیاتی با چالش‌های متعددی از جمله نارضایتی عمومی، عدم شفافیت و فرار مالیاتی مواجه است. از آنجائی که فرهنگ مالیات‌دهی در کشور ما کمرنگ است و تاکنون به درآمدهای نفتی وابسته بوده‌ایم، متاسفانه برخی از افراد جامعه تصور می‌کنند ، گرفتن مالیات به معنی دست بردن در جیب مردم است. در حالی که واقعیت این است که مالیات‌ستانی به حق از افراد جامعه و به کار انداختن درآمدهای مالیاتی در پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای و ارائه خدمات به مردم امری معمول در همه کشورهای پیشرفته و در نهایت به نفع کشور و مردم است.
در ادامه، به بررسی اهمیت و لزوم ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی و راهکارهای عملی برای بهبود آن می‌پردازیم.
اهمیت فرهنگ مالیات‌ستانی
تأمین منابع مالی دولت: مالیات بخش عمده‌ای از بودجه دولت‌ها را تأمین می‌کند. با جمع‌آوری مالیات اصولی و کارآمد، دولت‌ها می‌توانند منابع مالی لازم برای اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های توسعه‌ای و خدمات عمومی را فراهم کنند.
ایجاد عدالت اجتماعی: نظام مالیاتی عادلانه می‌تواند به کاهش نابرابری‌های اجتماعی کمک کند. با طراحی درست نرخ‌های مالیاتی و اجرای عدالت مالیاتی، می‌توان از ثروتمندان مالیات بیشتری دریافت کرد و به کمک‌هزینه‌های دولتی برای اقشار کم‌درآمد تخصیص داد.
کنترل و مدیریت اقتصاد: از طریق سیاست‌های مالیاتی، دولت‌ها می‌توانند بر سرمایه‌گذاری، مصرف و حتی توزیع درآمد تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، اعمال معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی برای صنایع خاص می‌تواند به تشویق سرمایه‌گذاری در آن بخش‌ها منجر شود.
در ادامه اشاره ای می کنیم به چالش های موجود در فرهنگ مالیات‌ستانی که مهم ترین آنها عبارتند از :
فرار مالیاتی: یکی از بزرگ ترین چالش‌های مالیاتی، فرار مالیاتی است که به دلیل عدم شفافیت، ضعف نظارت و عدم همکاری افراد و کسب‌وکارها به وجود می‌آید.
نارضایتی عمومی: نارضایتی عمومی یکی دیگر از چالش های بسیار مهم مالیات ستانی می باشد .بسیاری از افراد و بنگاه‌ها ممکن است به دلیل عدم درک اهمیت مالیات یا عدم اعتماد به نحوه هزینه‌کرد این درآمدها، از پرداخت آن اجتناب کنند.البته با توجه 
طرح وزارت اقتصاد برای مودیان مالیاتی و انتخاب محل مصرف مالیاتشان در سال گذشته ،مودیان مالیاتی از این پس خودشان در یک سامانه، مشخص می‌کنند که مالیات پرداختی‌شان در چه پروژه عمرانی و زیرساختی کشور مورد استفاده قرار بگیرد. 
 به این ترتیب، بیشترین سطح روشنگری و مشارکت فعال مودی را در امور مالیاتی و تعیین محل هزینه‌کرد آن‌ها بوجود می آید.     ساختارهای ناکارآمد: وجود پیچیدگی‌های قانونی و بوروکراسی مفرط می‌تواند انجام تعهدات مالیاتی را برای مودیان دشوار کند و احتمال خطا و فرار مالیاتی را افزایش دهد.
و اما در ادامه  به راهکارهای ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی نکاتی را مطرح می کنیم.
    آموزش و آگاهی‌رسانی: یکی از بهترین راه‌ها برای ارتقای فرهنگ مالیاتی، آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت مالیات و مزایای آن برای جامعه است. این کار می‌تواند از طریق کمپین‌های اطلاع‌رسانی، برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها و استفاده از رسانه‌ها صورت گیرد.
در این راستا ، تقویت شفافیت در فرآیند جمع‌آوری و هزینه‌کرد مالیات نیز می‌تواند اعتماد عمومی را افزایش دهد. دولت‌ها باید گزارش‌های مالی دقیق و قابل‌دسترسی درباره نحوه استفاده از درآمدهای مالیاتی ارائه کنند. همچنین بهبود سیستم‌های جمع‌آوری مالیات نیز می تواند نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا نماید.استقرار سیستم‌های الکترونیکی و دیجیتال برای جمع‌آوری مالیات می‌تواند فرآیند‌ها را ساده‌تر و کارآمدتر کند و در عین حال مانع از فرار مالیاتی شود. استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای شناسایی ناکامی‌ها و اجرای دقیق قوانین مالیاتی بسیار مؤثر است.
    تشویق و جریمه‌ها: اعمال سیاست‌های تشویقی برای مالیات‌دهندگان منظم و معرفی جریمه‌های سنگین برای فرار مالیاتی می‌تواند انگیزه مشارکت بیشتر را در بین مودیان ایجاد کند.در این زمینه  اصلاحات در قوانین مالیاتی برای کاهش پیچیدگی‌ها و برداشتن موانع قانونی که مانع از جمع‌آوری مؤثر مالیات می‌شود، می‌تواند کمک کننده باشد. بازنگری و ساده‌سازی قوانین می‌تواند شفافیت و دسترسی افراد را بهبود بخشد.
تأثیرات مثبت ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی
 مسلما ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی می تواند اثرات بسیار مثبتی داشته باشد.با ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی خدمات عمومی بهبود می بابد.چون با افزایش درآمدهای مالیاتی، دولت‌ها قادر خواهند بود کیفیت و کمیت خدمات عمومی نظیر آموزش، بهداشت و حمل‌ونقل را بهبود بخشند.
    یکی دیگر از مزایای ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی  تقویت رشد اقتصادی است.با این امر سرمایه‌گذاری دولت در زیرساخت‌ها و طرح‌های توسعه‌ای با استفاده از منابع مالیاتی می‌تواند زمینه‌ساز رشد اقتصادی پایدار باشد.توسعه عدالت اجتماعی نیز در این رستا اتفاق می افتد. جمع‌آوری عادلانه مالیات و توزیع مجدد آن به شکل کمک‌هزینه‌ها و خدمات اجتماعی می‌تواند به کاهش فقر و نابرابری کمک نماید. افزایش شفافیت و مسئولیت‌پذیری در هزینه‌کرد درآمدهای مالیاتی می‌تواند به تقویت نهادهای دموکراتیک و افزایش اعتماد عمومی به دولت بیانجامد.
نمونه‌های موفق جهانی
کشورهایی مانند سوئد، دانمارک و نروژ نشان داده‌اند که ترکیبی از ساختارهای مالیاتی کارآمد، شفافیت، و فرهنگ مشارکت مالیاتی توانسته‌ به بهبود نظام مدیریت عمومی و رضایت عمومی منجر شود. این کشورها با نرخ‌های بالای مالیاتی، توانسته‌اند خدمات عمومی با کیفیت بالا ارائه دهند که خود موجب افزایش رضایت و مشارکت اجتماعی شده است.
در پایان باید متذکر شد، ارتقای فرهنگ مالیات‌ستانی نیازمند مشارکت همه‌جانبه دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی است. افزایش شفافیت، اجرای قوانین عادلانه و کارآمد، و آگاهی‌رسانی عمومی می‌تواند به ایجاد یک نظام مالیاتی مؤثر و عادلانه منجر شود که در نهایت به نفع کل جامعه خواهد بود. توجه به نیازها و انتظارات مالیات‌دهندگان در طراحی و اجرای سیاست‌های مالیاتی نیز می‌تواند باعث افزایش اعتماد و همکاری عمومی شود. با ایجاد یک فرهنگ مالیاتی سالم و مسئولانه، جامعه می‌تواند به توسعه پایدار و کاهش نابرابری‌های اجتماعی دست یابد.
* سردبیر