* مهندس امین رشیدی
در گرمای تابستان امسال که بنظر می رسد، بحران آب در کشور به طرز چشمگیری افزایش یابد ، کمتر کسی به این فکر کرد که چگونه کشوری مثل سنگاپور با منابع آبی بسیار محدودتر از ایران، نه تنها با بحران آب دست به گریبان نیست، بلکه به الگویی جهانی در مدیریت منابع آبی تبدیل شده است.
این جزیره کوچک در جنوب شرق آسیا که روزگاری برای تأمین آب شرب خود کاملاً به مالزی وابسته بود، امروز با سیستم مدیریت هوشمند خود به یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در این زمینه تبدیل شده است. سنگاپور با میانگین بارش سالانه ۲۴۰۰ میلی‌متر، تقریباً ده برابر ایران باران دریافت می‌کند، اما به دلیل محدودیت شدید زمین، قادر به ذخیره‌سازی طبیعی این آب‌ها نیست. این همان نقطه شروعی بود که سنگاپوری‌ها را به فکر ایجاد سیستمی منحصربفرد برای مدیریت آب انداخت. آنها با تبدیل دو سوم مساحت کشور به یک سیستم عظیم جمع‌آوری آب باران، هر قطره باران را به دقت جمع‌آوری و ذخیره می‌کنند. این آب سپس از طریق شبکه‌ای پیشرفته به مخازن ذخیره هدایت می‌شود.
اما شاهکار واقعی سنگاپور در سیستم بازیافت آب به نام NEWater است. این سیستم که آب مصرفی خانگی و صنعتی را به آبی با کیفیت بالاتر از آب آشامیدنی تبدیل می‌کند، امروز حدود ۴۰ درصد نیازهای آبی کشور را تأمین می‌نماید. تصور کنید که فاضلاب خانه‌تان پس از تصفیه، آنقدر پاک شود که قابل شرب باشد! این دقیقاً همان کاری است که سنگاپوری‌ها با دقت علمی و فناوری پیشرفته انجام داده‌اند. در مقابل، ایران با میانگین بارش ۲۵۰ میلی‌متری، اگرچه کشوری خشک محسوب می‌شود، اما منابع آبی قابل توجهی دارد. با این حال، مدیریت نادرست این منابع باعث شده تا امروز با بحران شدید آب مواجه باشیم. شبکه فرسوده توزیع آب شهری باعث هدررفت حدود ۳۰ درصد از آب می‌شود. در بخش کشاورزی که حدود ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کند، بازدهی آبیاری به زحمت به ۴۰ درصد می‌رسد. این در حالی است که در سنگاپور، با وجود محدودیت شدید منابع، بازدهی سیستم‌های آبیاری به ۸۵ درصد می‌رسد.
فرهنگ مصرف آب در این دو کشور مانند روز و شب متفاوت است. در سنگاپور، هر کودک از مهدکودک یاد می‌گیرد که آب را باید مانند گنج نگهداری کرد. در مدارس، دانش‌آموزان با بازی‌های آموزشی و مسابقات خلاقانه، اهمیت صرفه‌جویی در آب را درک می‌کنند. دولت سنگاپور با کمپین‌های گسترده رسانه‌ای و برنامه‌های آموزشی، این فرهنگ را در تمام لایه‌های جامعه نهادینه کرده است. نتیجه این شده که متوسط مصرف روزانه هر سنگاپوری حدود ۱۵۰ لیتر است، در حالی که این رقم در ایران به ۲۵۰ لیتر می‌رسد.
قیمت آب در سنگاپور به گونه‌ای طراحی شده که هرچه بیشتر مصرف کنید، هزینه هر لیتر آب به طور تصاعدی افزایش می‌یابد. این سیستم هوشمندانه باعث شده خانواده‌ها به دقت مصرف خود را کنترل کنند. در ایران اما، آب به قیمتی بسیار پایین‌تر از هزینه واقعی عرضه می‌شود و این یکی از دلایل اصلی اسراف در مصرف است. بسیاری از خانواده‌های ایرانی حتی تصور نمی‌کنند که ممکن است روزی واقعاً آب کافی نداشته باشند.
صنایع سنگاپور موظفند از پیشرفته‌ترین سیستم‌های بازیافت آب استفاده کنند. هر کارخانه‌ای که بخواهد در سنگاپور فعالیت کند، باید ثابت کند که کمترین میزان آب را مصرف و بیشترین بازیافت را انجام می‌دهد. در مقابل، صنایع ایران اغلب از سیستم‌های قدیمی و پرمصرف استفاده می‌کنند و توجه چندانی به بازچرخانی آب ندارند. یکی از جالب‌ترین تجربه‌های سنگاپور، تبدیل تهدید به فرصت است. آنها با ساخت مخازن ذخیره آب در قلب شهر، این فضاها را به پارک‌های عمومی زیبا تبدیل کرده‌اند. این مخازن علاوه بر کارکرد اصلی خود، به جاذبه‌های توریستی و مکان‌هایی برای تفریح خانواده‌ها تبدیل شده‌اند. در ایران اما، بسیاری از سدها و مخازن آب ما به دلیل مدیریت نادرست، به کانون‌های گرد و غبار تبدیل شده‌اند. نکته قابل تأمل اینجاست که فناوری‌های مورد استفاده سنگاپور چندان پیچیده و دست‌نیافتنی نیستند. بسیاری از این راهکارها را می‌توان با هزینه‌ای معقول در ایران نیز اجرا کرد. مشکل اصلی ما نه کمبود تکنولوژی، که ضعف در مدیریت و فرهنگ مصرف است. تا زمانی که هر ایرانی خود را مالک بی‌قید و شرط منابع آبی بداند و دولت هم با ارائه آب ارزان، این تصور نادرست را تقویت کند، بحران آب روز به روز عمیق‌تر خواهد شد.
تجربه سنگاپور به ما می‌آموزد که حتی در شرایط سخت هم می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و عزم ملی، بحران آب را مدیریت کرد. این کشور ثابت کرده که با آموزش مستمر، قوانین سختگیرانه و مشارکت عمومی می‌توان فرهنگ مصرف آب را تغییر داد. ایران نیز می‌تواند با الگوگیری از این تجربه‌ها، راهی برای برون‌رفت از بحران کنونی پیدا کند. اما این تغییر نیازمند آن است که همه ما از مسئولان تا مردم عادی - بپذیریم که آب، این مایع حیات، واقعاً در حال تمام شدن است و باید امروز و نه فردا، برای حفظ آن اقدام کنیم.