* محسن اعتمادی – کارشناس اقتصادی
قاچاق کالا از مهم‌ترین معضلات اجتماعی- اقتصادی در کشور ماست. از یک سو این موضوع آسیب فراوانی بر تولید داخلی وارد می‌کند. از سوی دیگر عواملی مانند بیکاری در مناطق مرزی افراد را به سمت قاچاق کالا سوق می‌دهد. تنها راهکار مبارزه با قاچاق کالا برنامه بلند مدتی است که تمام ابعاد این موضوع در آن لحاظ شده باشد.
علی‌رغم اینکه ظاهراً قاچاق کالا امری اقتصادی است ولی در حقیقت این پدیده شوم یک معضل اجتماعی اقتصادی است. سالهاست که درصد بالای کالای قاچاق یکی از چالش‌های مهم اقتصادی در کشور ماست. در طول این سالها قوانین متعددی برای کنترل این امر تصویب و اجرا شده ولی در عمل، نتایج قابل توجهی نداشته است.با توجه به اینکه دیگر کشورهای دنیا نیز در دوره‌های زمانی مختلف با قاچاق کالا مواجه بودند می‌توان از تجربه آنها برای انتخاب راهکار مؤثر در این زمینه استفاد کرد. بررسی عوامل مؤثر بر قاچاق کالا و روش‌های مؤثر مبارزه با آن موضوعی است که در این مطلب به آن می‌پردازیم.
عوامل مؤثر بر قاچاق کالا
– بیکاری
باید گفت عرصه اقتصادی به گونه‌ای است که تمام پدیده‌های آن به طور متقابل بر یکدیگر اثرگذارند. ویژگی جذاب قاچاق، درآمد بالای آن است. توسعه نامتوازن و آمار بیکاری بالا انگیزه قاچاق را افزایش می‌دهد.
– کاهش تولید داخلی
افزایش ریسک سرمایه‌گذاری نیز از مواردی است که موجب افزایش قاچاق می‌شود. زمانی که میل به سرمایه‌گذاری در جامعه کاهش می‌یابد؛ رکود تولید و افزایش بیکاری به همراه دارد که در نهایت انگیزه قاچاق را افزایش می‌دهد.
– قوانین و سیستم نظارتی ناکارآمد
قوانین پیچیده و غیر شفاف، نظام مستعد رانت و سیستم نظارتی ضعیف از جمله عواملی است که در یک سیستم اقتصادی انگیزه قاچاق را افزایش می‌دهد.
روش‌های مؤثر مبارزه با قاچاق کالا
– آموزش و فرهنگ‌سازی
مهم‌ترین نکته در مبارزه با قاچاق کالا این است که هیچ راه‌حل فوری برای مبارزه با آن وجود ندارد. تنها یک برنامه‌ریزی بلند مدّت و حساب شده می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. به همین خاطر فرهنگ‌سازی در میان اقشار مختلف باید بخشی از این برنامه‌ریزی باشد.زیرا در هر حال عاملین قاچاق کالا و مصرف‌کنندگان کالای قاچاق همین مردم هستند. اگر آنها از اثرات مخرب این پدیده بر وضعیت اقتصادی کشور آگاهی یابند می‌توان به پیشگیری از آن برای نسل‌های بعد امیدوار بود.
– رونق اقتصادی
در کنار فرهنگ‌سازی و تأکید بر مضرات این پدیده، رونق تولید داخلی و ایجاد اشتغال، در عمل، مردم را در مبارزه با قاچاق کالا در کنار دولت قرار می‌دهد. در شرایطی که سرمایه‌گذار با آسودگی خیال بتواند در تولید داخلی سرمایه‌گذاری کند و از مشوق‌های دولتی بهره‌مند شود دلیلی برای پذیرش مخاطرات قاچاق کالا ندارد.
ادامه در صفحه 2