* ناهید احسانی
تابستان برای بسیاری از کودکان امروز دیگر آن فصل طلایی بازی و استراحت نیست. این روزها شاهد پدیده‌ای عجیب هستیم: کودکانی که از مدرسه تعطیل می‌شوند، مستقیم به کلاس‌های متعدد تابستانی می‌روند. کلاس زبان، موسیقی، ورزش، ریاضی، رباتیک و ده‌ها برنامه دیگر که تقویم کودکان را پر می‌کنند، بی‌آنکه زمانی برای نفس کشیدن باقی بگذارند. این روند نگران‌کننده، پرسش‌های اساسی درباره مفهوم کودکی و نیازهای واقعی کودکان ایجاد می‌کند. والدین امروز با انگیزه‌های مختلفی فرزندان خود را در معرض این بمباران برنامه‌های آموزشی قرار می‌دهند. برخی از روی نگرانی و ترس از آینده شغلی فرزندانشان، برخی تحت تاثیر فشارهای اجتماعی و مقایسه با دیگران، و عده‌ای هم به این دلیل که واقعاً نمی‌دانند با وجود مسئولیت‌های کاری خود چگونه باید اوقات فراغت فرزندانشان را مدیریت کنند. اما غافل از اینکه این فشار مضاعف می‌تواند اثرات معکوسی بر رشد کودکان داشته باشد.
تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهد که کودکان برای رشد سالم به زمان‌های بدون ساختار نیاز دارند. این زمان‌های آزاد فرصتی برای خلاقیت، کشف علایق شخصی و توسعه مهارت‌های اجتماعی است. وقتی تمام ساعات روز کودک با کلاس‌های ساختاریافته پر می‌شود، در واقع فرصت‌های ارزشمند یادگیری خودانگیخته را از او می‌گیریم. کودکانی که دائماً تحت نظارت و هدایت بزرگسالان هستند، کمتر می‌آموزند چگونه خودشان تصمیم بگیرند، با موانع روبرو شوند و خلاقیت خود را پرورش دهند. 
از سوی دیگر، فشار تحصیلی مداوم می‌تواند به فرسودگی زودرس منجر شود. کودکانی که حتی در تابستان هم استراحت نمی‌کنند، هنگام بازگشت به مدرسه در پاییز انرژی و انگیزه کمتری خواهند داشت. این درحالی است که استراحت تابستانی در گذشته به دانش‌آموزان کمک می‌کرد با انرژی جدیدی سال تحصیلی را آغاز کنند. ترس از آینده یکی از عوامل اصلی این رفتار والدین است. در دنیای رقابتی امروز، بسیاری از والدین نگران هستند که اگر فرزندشان از همسالان خود عقب بماند، در آینده موفق نخواهد بود. تبلیغات گسترده موسسات آموزشی که بر اهمیت “پر کردن اوقات فراغت با آموزش” تاکید می‌کنند نیز به این ترس دامن می‌زند. از طرف دیگر، زندگی شهری و آپارتمان‌نشینی فرصت‌های طبیعی بازی و فعالیت بدنی را از کودکان گرفته است، بنابراین والدین احساس می‌کنند باید این خلأ را با برنامه‌های ساختاریافته پر کنند.
نیازی نیست کاملاً کلاس‌های تابستانی را حذف کنیم، بلکه باید به دنبال تعادل باشیم. یک پیشنهاد عملی این است که والدین برای هر کودک حداکثر دو یا سه فعالیت تابستانی را انتخاب کنند و بین آنها زمان کافی برای استراحت و بازی آزاد در نظر بگیرند. بهتر است این فعالیت‌ها ترکیبی از مهارت‌های مختلف باشد؛ مثلاً یک فعالیت ورزشی، یک فعالیت هنری و یک فعالیت علمی. والدین می‌توانند بخشی از تابستان را به “زمان آزاد” اختصاص دهند. 
ادامه در صفحه 2