* سیده مینا دیوبند
این روزها قطعی مکرر برق به بحرانی تبدیل شده که زندگی روزمره مردم و کسب‌وکارها را تحت تأثیر قرار داده است. در حالی که کشور با این چالش دست و پنجه نرم می‌کند، یک راهکار عملی و در دسترس وجود دارد که متأسفانه تاکنون به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است: انرژی خورشیدی. ایران با میانگین ۳۰۰ روز آفتابی در سال، یکی از مستعدترین مناطق جهان برای بهره‌برداری از این منبع انرژی پاک و تجدیدپذیر است. کمبود برق در ایران ریشه در چند عامل دارد: افزایش مصرف به دلیل رشد جمعیت و توسعه صنعتی، فرسودگی نیروگاه‌ها، کاهش راندمان تولید، و مشکلات تأمین سوخت نیروگاه‌ها و استخراج رمز ارزها شاید از مهم ترین عوامل این در حالی است که پتانسیل عظیم انرژی خورشیدی در کشور،عملاً بدون استفاده مانده است. بر اساس آمارها، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور کمتر از ۱٪ است، در حالی که این رقم در بسیاری از کشورهای مشابه به مراتب بیشتر است.
اگر ایران بخواهد از بحران انرژی فعلی خارج شود و به توسعه پایدار دست یابد، چاره‌ای جز توجه جدی به انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی ندارد. این مسیر اگرچه در کوتاه‌مدت نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی است، اما در بلندمدت می‌تواند ایران را به کشوری پیشرو در تولید انرژی پاک تبدیل کند.
انرژی خورشیدی مزایای متعددی دارد که آن را به راهکاری ایده‌آل برای ایران تبدیل می‌کند. اولاً منبعی تجدیدپذیر و پایان ناپذیر است. برخلاف سوخت‌های فسیلی که روزی به پایان خواهند رسید، خورشید منبعی همیشگی است. ثانیاً تولید انرژی خورشیدی کاملاً پاک است و هیچ گونه آلودگی زیست محیطی ایجاد نمی‌کند. ثالثاً ایران از نظر جغرافیایی در منطقه‌ای قرار دارد که از بالاترین میزان تابش خورشید در جهان برخوردار است.
راهکارهای عملی برای گسترش انرژی خورشیدی سال هاست که در کشورهای توسعه یافته در حال گسترش است. در این بین سیاست‌های تشویقی دولت بسیار مهم است. دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات کم‌بهره برای نصب پنل‌های خورشیدی، معافیت‌های مالیاتی برای تولیدکنندگان این تجهیزات، و تعرفه‌های خرید تضمینی برق تولیدی، انگیزه لازم را برای سرمایه‌گذاری در این بخش ایجاد کند. به جای تمرکز صرف بر نیروگاه‌های بزرگ، می‌توان با توسعه نیروگاه‌های کوچک و متوسط در سطح شهرها و روستاها، هم از هزینه‌های انتقال برق کاست و هم اشتغال محلی ایجاد کرد. در این راستا الزامی کردن نصب پنل‌های خورشیدی در ساختمان‌های جدید باید در راس امور قرار گیرد. بسیاری از کشورها نصب سیستم‌های خورشیدی را در ساختمان‌های نوساز اجباری کرده‌اند. این روش می‌تواند به سرعت میزان تولید انرژی خورشیدی را افزایش دهد. بسیاری از مردم از مزایا و فناوری‌های انرژی خورشیدی اطلاع کافی ندارند. برنامه‌های آموزشی می‌تواند به تغییر نگرش و افزایش تقاضا برای این سیستم‌ها کمک کند.
توسعه صنایع مرتبط نیز بسیار مهم است. به جای واردات پنل‌های خورشیدی، می‌توان با حمایت از تولید داخلی، هم هزینه‌ها را کاهش داد و هم صنعت جدیدی را در کشور ایجاد کرد. مسلماً توسعه انرژی خورشیدی با چالش‌هایی همراه است. هزینه اولیه بالا، نیاز به فناوری پیشرفته، و نبود زیرساخت‌های لازم از جمله این چالش‌ها هستند. اما برای هر یک از این چالش‌ها راه‌حلی وجود دارد: هزینه اولیه را می‌توان با تسهیلات بلندمدت کاهش داد. فناوری را می‌توان با همکاری دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان توسعه داد. زیرساخت‌ها را می‌توان به تدریج و با برنامه‌ریزی دقیق ایجاد کرد. کشورهای بسیاری در شرایط مشابه ایران، با توسعه انرژی خورشیدی توانسته‌اند مشکل کمبود برق خود را حل کنند. مراکش که از نظر آب و هوایی شباهت‌هایی با ایران دارد، در کمتر از یک دهه توانسته است سهم انرژی‌های تجدیدپذیر خود را به بیش از ۳۵٪ برساند. هند نیز با برنامه‌ریزی دقیق، هدف گذاری کرده است که تا ۲۰۳۰، ۴۰٪ از انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند. توسعه انرژی خورشیدی تنها به دولت محدود نمی‌شود. مردم و بخش خصوصی می‌توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. نصب پنل‌های خورشیدی در پشت بام منازل، سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی کوچک، و ایجاد کسب‌وکارهای مرتبط با این صنعت از جمله راه‌هایی است که مردم می‌توانند در این تحول انرژی مشارکت داشته باشند.
بحران انرژی فعلی فرصتی است برای بازنگری در سیاست‌های انرژی کشور. انرژی خورشیدی نه تنها راه‌حلی برای مشکل کمبود برق است، بلکه می‌تواند به ایجاد اشتغال، کاهش آلودگی هوا، و توسعه صنعتی پایدار منجر شود. زمان آن رسیده است که به جای تکیه بر روش‌های قدیمی، به سمت بهره‌برداری از این منبع عظیم و پاک انرژی گام برداریم. آینده انرژی ایران می‌تواند درخشان باشد، اگر امروز تصمیم درستی بگیریم.