* مجید صیادنورد - کارشناس مناطق آزاد 
«‌ مشروعیت‌زدایی از مبانی حقوقی و قانونی مناطق آزاد که منبعث از بی‌ثباتی قانونی، تعمیم قوانین سرزمین اصلی به حوزه جغرافیایی اجرای مزایا و معافیت‌های قانونی این مناطق، عدم تمکین مجری، قانونگذار و ناظر در مسیر اعمال قانون و همچنین ابطال قوانین با طرح موضوع در دیوان عدالت اداری از چالش‌های پیش روی مناطق آزاد است.
دخالت‌های نمایندگان مجلس و نیروهای دولتی - سیاسی استانی در فرآیندهای تصمیم‌گیری و همچنین تنزل جایگاه دبیرخانه شورای عالی و مناطق آزاد از نهاد ریاست جمهوری به وزارت اقتصاد باعث تقلیل بیش از پیش جایگاه، کارکرد، قدرت مانور و عملکرد مناطق آزاد شده است. از سوی دیگر کژتابی و کج فهمی از مفهوم مناطق آزاد در ادبیات مدیریتی و کارشناسی کشورمان طی سه دهه اخیر و در نهایت حضور مدیران بی اطلاع، تورم نیروی انسانی و آشنایی اندک با ظرفیت‌ها و ماهیت کاری مناطق آزاد، این مناطق را با مشکلاتی مواجه کرده است.
فارغ از چالش‌های صدرالاشاره، مناطق آزاد تجاری صنعتی جمهوری اسلامی ایران از قابلیت اثرگذاری و الگوسازی قابل توجهی در محورهای مختلف توسعه‌ای، پدافند غیرعامل، همکاری های منطقه‌ای و بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی - بخش خصوصی برخوردار هستند که می‌توان به الگوی حکمرانی دولت مدرن ایران مبتنی بر حکومت متمرکز براساس تصمیم گیری، تصمیم سازی و اجرای تصمیمات از پایتخت به اقصی نقاط کشور اشاره کرد.
در این میان مناطق آزاد، با هدف توانمندسازی نیروهای بومی، حمایت از مدیران محلی در جریان سازی امور ملی و تقویت نیروهای کارشناسی در مناطق محروم و مرزی کشور از سال ۱۳۷۲ در ادبیات دولتی کشورمان ایجاد و زمینه پرورش نیروی انسانی که قابلیت اثرگذاری در همکاری‌های بین المللی جمهوری اسلامی ایران را دارند، فرآهم شده است.در این میان، ظرف یک دهه اخیر، طرح تفویض اختیارات به استانداران (با شدت بیشتر در دولت چهاردهم) در دستور کار دولت‌های مختلف قرار گرفته و این مهم از مدل به اجرا درآمده در مناطق آزاد ناشی می‌شود. همچنین موقعیت مکانی مناطق آزاد موجبات بازتولید دو ظرفیت در حوزه پدافند غیرعامل و همکاری های منطقه ای برای حوزه های اجتماعی و دیپلماسی اقتصادی کشورمان، را فراهم کرده است.
براین اساس، مزایا و معافیت‌های قانونی مناطق آزاد فرصت مغتنمی برای سرمایه گذاری‌های مشترک، توسعه مناسبات مرزی و ترسیم افق های جدید همکاری اقتصادی با کشورهای همسایه، خلق کرده و در عین حال با توجه به  قرابت های قومی - مذهبی با کشورهای همسایه در نقاط مرزی، زمینه تضعیف نیروهای گریز از مرکز، و تقویت اعتماد به توانمندی های داخلی برای پیشرفت فردی و اجتماعی برای شهروندان مناطق مزبور را ایجاد کرده و می‌کنند.
ادامه در صفحه 5