* سیده مینا دیوبند
تاب‌آوری در کسب‌وکار در دنیای امروز بسیار حیاتی و مهم است.به عبارتی می توان گفت ، در دنیای امروز که همه چیز در حال تغییر و تحول است ، تاب‌آوری کسب‌وکار دیگر یک انتخاب لوکس نیست، بلکه فاکتوری بسیار استراتژیک و عامل کلیدی برای بقا و رشد پایدار کسب و کارها قلمداد می‌شود.
در جهان امروز که تغییرات سریع و غیرمنتظره به امری عادی تبدیل شده است، انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری به مهم‌ترین ویژگی‌های کسب‌وکارهای موفق تبدیل شده‌اند. این دو مفهوم اگرچه مرتبط هستند، اما هرکدام بعد متفاوتی از توانایی سازمان برای مقابله با چالش‌ها را نشان می‌دهند. انعطاف‌پذیری به توانایی سازمان برای سازگاری و تطبیق با شرایط جدید اشاره دارد، در حالی که تاب‌آوری به قابلیت تحمل شوک‌ها و بازگشت به حالت اولیه پس از بحران می‌پردازد. یک سازمان منعطف می‌تواند سریعاً با شرایط جدید سازگار شود، اما یک سازمان تاب‌آور نه تنها می‌تواند با تغییرات کنار بیاید، بلکه از میان آنها قوی‌تر بیرون می‌آید.
دراین میان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ، بخاطر منابع محدود و وابستگی که به بازارهای خاص دارند ، معمولا بیشتر در معرض خطرات و افت و خیزهای بازار مانند رکود اقتصادی، تغییرات ناگهانی بازار، بلایای طبیعی و...قرار دارند. و این عوامل به نوعی می تواند تاثیر منفی بر این کسب و کارها بگذارد.بنابر این می توانیم اینگونه بیان نماییم که
استفاده از الگوی تاب‌آوری نه تنها برای بقای این کسب‌وکارها نقش حیاتی دارد ، بلکه می‌تواند به آنها کمک کند تا در شرایط دشوار بتوانند بهتر عمل کنند و سرعت رشد و توسعه خود را افزایش دهند. به گفته کارشناسان ، کسب و کارها و شرکت هایی که دارای زیرساخت تاب‌آوری مناسب باشند ، در دوران بحران می توانند سریع‌تر به شرایط عادی بازگشته و حتی سهم بیشتری در بازار را به دست آورند.
شتاب فناوری و دیجیتالی‌شدن در تمامی عرصه‌ها، چرخه عمر محصولات و خدمات را به شدت کوتاه کرده است. کسب‌وکارهایی که توانایی سازگاری سریع با تحولات فناوری را ندارند، محکوم به نابودی و به نوعی شکست هستند. انعطاف‌پذیری سازمانی نیازمند ایجاد ساختارهای غیرمتمرکز، تفویض اختیار و تشویق فرهنگ خلاقیت و نوآوری است. شیوع کرونا به خوبی نشان داد که حتی قوی‌ترین اقتصادها و کسب‌وکارها نیز در برابر شوک‌های غیرمنتظره آسیب‌پذیر هستند. سازمان‌های تاب‌آور نه تنها برای بحران‌های قابل پیش‌بینی برنامه‌ریزی می‌کنند، بلکه برای سناریوهای غیرمنتظره نیز آمادگی و انعطاف پذیری بیشتری دارند.
ایجاد فرهنگ سازمانی پویا ، برای توسعه انعطاف‌پذیری سازمانی بسیار مهم و ضروری است.
فرهنگ پویایی که اشتباهات را به عنوان فرصت یادگیری می‌پندارد و نوآوری را تشویق می‌کند، بستر لازم برای انعطاف‌پذیری را فراهم می‌کند. همچنین سرمایه‌گذاری بر زیرساخت‌های دیجیتال و آموزش نیروی انسانی برای کار با فناوری‌های جدید، قابلیت سازگاری سازمان را افزایش می‌دهد. طراحی ساختارهای سازمانی منعطف ، تیم‌های پروژه‌ای موقت و ساختارهای شبکه‌ای، امکان پاسخگویی سریع به تغییرات را فراهم می‌کنند.
در زمینه تقویت تاب‌آوری کسب‌وکار، توسعه برنامه‌های جامع برای شرایط غیرمترقبه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برنامه‌ریزی برای سناریوهای مختلف بحران و انجام تمرین‌های منظم برای آمادگی در برابر آنها ضروری می‌باشد. تنوع بخشیدن به منابع درآمدی نیز بسیار مهم است، زیرا وابستگی به یک محصول، بازار یا منبع درآمد خاص، سازمان را در برابر شوک‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. ایجاد ذخایر مالی و لجستیکی مناسب، داشتن ذخایر نقدی کافی و تنوع در زنجیره تأمین، امکان تحمل دوره‌های بحرانی را فراهم می‌کند.
در این میان نقش کلیدی رهبران سازمانی در ایجاد و تقویت این ویژگی‌ها بسیار ارزشمند و مهم است.مدیران تاب‌آور، شفافیت و صداقت را در ارتباطات در اولویت قرار می‌دهند، تصمیم‌گیری سریع و قاطع در شرایط بحرانی دارند، قابلیت چشم‌اندازسازی و حفظ امید در شرایط سخت را دارا هستند و یادگیری مستمر و سازگاری را ترویج می‌کنند. سازمان‌ها نیاز دارند شاخص‌های کمی و کیفی برای اندازه‌گیری این قابلیت‌ها توسعه دهند، از جمله سرعت سازگاری با تغییرات بازار، زمان بازیابی پس از بحران، سطح آمادگی برای سناریوهای مختلف و میزان تنوع در منابع درآمدی.
با تشدید تغییرات آب‌وهوایی، تحولات ژئوپلیتیک و شتاب نوآوری فناوری، اهمیت این دو ویژگی در آینده بیشتر خواهد شد. سازمان‌های پیشرو در حال سرمایه‌گذاری بر هوش مصنوعی و تحلیل‌های پیش بینی کننده برای ارتقای قابلیت‌های سازگاری و تاب‌آوری خود هستند. در دنیای فناوری و پرتلاطم امروز، انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری دیگر انتخاب نیستند، بلکه ضرورتی مهم برای بقا هستند. سازمان‌هایی که امروز بر توسعه این قابلیت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، نه تنها از بحران‌های آینده شکست نمی خورند ، بلکه از فرصت‌های ایجادشده برای رشدو توسعه و نوآوری استفاده خواهند کرد. بنابراین تاب‌آوری سازمانی یک قابلیت واحد و ذاتی نیست، بلکه مهارت و مجموعه‌ای از توانمندی‌های متنوع فردی و تیمی است که در بخش‌های مختلف یک سازمان و کسب و کار شکل می‌گیرند و تقویت می‌شوند. مجموعه‌ای از اقدامات بنیادین و اساسی می‌تواند چارچوبی منسجم برای برنامه‌ریزی و نهادینه سازی تاب‌آوری کسب‌وکار فراهم کند.مسلما کسب‌وکارهایی در میان این بحران ها پیروز خواهند شد که سازگاری و تاب‌آوری را در ذات سازمانی خود نهادینه کرده‌اند.