* احمد پویان- استاد دانشگاه
اقتصاد دریا‌محور یکی از الگوهای نوین رشد اقتصادی در جهان است که بر استفاده هوشمندانه، پایدار و متوازن از ظرفیت‌های دریا و سواحل استوار می‌باشد. کشورهایی که دسترسی گسترده‌تری به آب‌های آزاد دارند، سالیان دراز است که با تمرکز بر این رویکرد توانسته‌اند بخشی عمده از تولید، صادرات و امنیت غذایی خود را تأمین کنند. ایران نیز با دارا بودن بیش از دو هزار و پانصد کیلومتر ساحل در شمال و جنوب، از جمله کشورهایی است که ظرفیت بالایی برای ورود جدی به این عرصه دارد. اما تحقق اقتصاد دریا‌محور تنها با داشتن دریا ممکن نیست؛ نیازمند برنامه، زیرساخت و نگاه راهبردی است.
در یک نگاه سنتی، دریا را بیشتر منبعی برای صید و نقل‌وانتقال می‌دانند. اما در اقتصاد دریا‌محور، مفهوم دریا فراتر از این است؛ بستری برای تجارت بین‌المللی، کشاورزی دریایی، انرژی‌های نو، گردشگری و حتی پژوهش‌های زیست‌محیطی. دریا می‌تواند یکی از مهم‌ترین حلقه‌های اتصال اقتصاد ملی به اقتصاد جهانی باشد. کشورهای پیشرو مانند چین، سنگاپور، کره‌جنوبی و نروژ بخش عمده‌ای از درآمد خود را از فعالیت‌های مبتنی بر دریا به دست می‌آورند. این تجربه‌ها نشان می‌دهد که اگر از دریا با چشم توسعه و نوآوری نگاه شود، نه‌تنها منبعی طبیعی، بلکه موتور رشد اقتصادی خواهد بود.
اقتصاد دریا‌محور دارای طیفی گسترده از فعالیت‌هاست که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر درآمد ملی اثر می‌گذارند. از صید و پرورش آبزیان گرفته تا صنایع فراساحلی، حمل‌ونقل و تجارت دریایی، گردشگری، استخراج منابع معدنی و تولید انرژی از امواج و بادهای ساحلی. این تنوع باعث می‌شود وابستگی کشور به صنایع محدود کاهش یابد و پایه‌های اقتصاد مقاومتی تقویت شود. به ویژه در شرایطی که اقتصاد ایران نیاز به متنوع‌سازی و کاهش اتکا به منابع نفتی دارد، بخش دریا می‌تواند یکی از راه‌حل‌های عملی و پایدار باشد.
دریا در ذات خود اقتصادی اشتغال‌زا دارد. بنادر، کشتی‌سازی، صنایع شیلات، گردشگری ساحلی و خدمات لجستیکی هزاران فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کنند. از کارگران و ملوانان تا مهندسان، کارشناسان محیط‌زیست و فعالان خدماتی، همه می‌توانند از اقتصاد دریا سهم داشته باشند. این نوع اشتغال نه تنها متمرکز در شهرهای بزرگ نیست، بلکه مناطق ساحلی دورافتاده را نیز به چرخه توسعه وارد می‌کند و از مهاجرت‌های بی‌رویه به مرکز کشور می‌کاهد.
اقتصاد دریا‌محور نه تنها جنبه اقتصادی دارد، بلکه امنیتی نیز هست. کشورهایی که توان بهره‌گیری از منابع غذایی، انرژی و مسیرهای دریایی را دارند، از قدرت چانه‌زنی بیشتری در عرصه جهانی برخوردار می‌شوند. توسعه ناوگان‌های حمل‌ونقل و ایجاد بنادر تجاری مدرن، باعث می‌شود ایران در مبادلات بین‌المللی موقعیت استراتژیک ‌تری بیابد.
ادامه در صفحه 8