 سیده مینا دیوبند*
Mina.divband@yahoo.com
این روزها اقتصاد کشور شرایط خاصی را سپری می کند. زمانی دشمن به شکل علنی در میادین جنگ، قصد مبارزه با ملت غیور ایران را داشت و امروز در زمینه های اقتصادی، درصدد است به نوعی عرصه را بر مردم ایران تنگ نماید. اینکه با تدبیر و همدلی می‌توان همچون روزهای گذشته این روزها را نیز پشت سر گذاشت، شکی نیست، اما این حقیقت را نیز نمی توان انکار کرد، که اقتصاد ایران در شرایط پیچیده ای قرار دارد. نوسانات نرخ ارز ، طلا و اعمال تحریم ها، همگی دست به دست هم داده تا عدم ثبات در قیمت ها و بازار ایران حاکم گردد و به اصطلاح مردم، قیمت ها لحظه ای متغیر باشند.
اما یکی از معضلاتی که به این اوضاع و شرایط ملتهب اقتصادی دامن می زند، احتکار است. محتکرانی که به مناسبت های مختلف انبارهایشان را پر می کنند تا در زمان مقتضی با عرضه ی اجناس احتکارشده، بازار را به نفع خود قبضه کنند و به واسطه ی این امر،
ثروت های هنگفت و نامشروعی را به دست آورند و مانع از گردش صحیح ثروت در جامعه شوند. افرادی که از دیدگاه خود، به خوبی التهابات بازار را می شناسند و نقش شان را در افزایش این التهاب به خوبی ایفا می کنند.
احتکار از نظر اسلام نیز امری مذموم و حرام است. در آموزه های دینی، صراحتا ثروت اندوزی و احتکار را مذموم دانسته و به مسلمانان دستور می دهد که از اندوختن و ذخیره کردن و خارج کردن اموال از گردش معاملات به شدت بپرهیزند و احتکار کنندگان به کیفر اخروی تهدید گشته که خود دلیل و تاییدی بر نفی این کار است.
زمانی که احتکار اتفاق می افتد، به تبع آن عرضه کالا کم شده و با توجه به اینکه در این ایام، تقاضا برای بعضی از کالاها زیاد شده و بصورت خودکار قیمت ها نیز افزایش پیدا کرده و صد البته در این بین، مردم متضرر اصلی خواهند بود. زیرا هدف اصلی احتکارکنندگان، تمایل و شتابی است که خریداران در اثر باور کردن کمیابی کالا و یا بالا رفتن قیمت آن در روزهای آتی، از خود نشان می دهند و به ذخیره سازی و نگهداری آن می پردازند، که متاسفانه درروزهای اخیر به وفور شاهد این موضوع بوده ایم. متاسفانه برخی از مردم از ترس قحطی و یا افزایش یکباره ی قیمت ها بعضی از محصولات در شرایط فعلی اقتصادی با محتکران همراهی می کنند و بیش از حد مورد نیازشان کالا خریده و در انبارها و
خانه هایشان نگهداری می کنند. همان اتفاقی که در زمینه ی پوشک بچه با آن روبرو شدیم. قدر مسلم، اگر در حالت عادی جامعه نیاز به پانصد هزار پوشک در روزداشته باشد در شرایط افزایش قیمت و هجوم برخی از مردم برای خرید بیشتر، تولید روزانه حتی پنج میلیون
پوشک هم پاسخگوی بازار نبوده و اوضاع را روز به روز بدتر خواهد کرد...

البته عده ای از کارشناسان بر این عقیده اند که مردم به واسطه ی شایعات، دچار خرید هیجانی شده اند. شایعه ای که صحبت از افزایش قیمت 3 یا چند برابری اقلام خوراکی، بهداشتی و ... دارد و حتی عدم عرضه ی آن ها
به بازار دارد. همین امر سبب گشته در طول هفته ی گذشته برخی از افراد جامعه اقدام به خرید بیش از مایحتاج روزانه ی خود نمایند و قفسه های سوپر مارکت ها و فروشگاه ای زنجیره ای خالی از اجناس گردد و در واقع نوعی احتکار خانگی در حجم کمتر رخ دهد که این خود در ابعاد گسترده، باعث تنش بیشتر در شرایط اقتصادی فعلی شده و بر این التهاب می افزاید. حتی اگر نخواهیم این انبوه خرید و انبار در منازل را احتکار بنامیم، جو روانی حاصل از انجام این کار حتما شرایط مساعد برای احتکار بیشتر در جامعه را فراهم خواهد ساخت.
ترس از زیان فردا نیز متاسفانه باعث گشته که بعضی از افراد جامعه برای جلوگیری از افزایش هزینه های خود سراغ خرید کالاهایی بروند که ترس از افزایش قیمت آن ها دارند. عده ای هم ترس از کمیابی، آن ها را به صف کشیدن های طولانی برای خرید کالاهایی هر چند گران تر از قبل سوق می دهد. این افراد می ترسند که از دیگران عقب بمانند و مجبور به گران تر خریدن کالا در آینده شوند. مسلما شرایط حال حاضر، موقتی بوده و با مدیریت درست بازار و تامین کالاهای اساسی و مصرفی مردم، گذرا خواهد بود. این افراد نیز باید بپذیرند که ما در ایران همانند سرنشینان یک کشتی هستیم و به جای اینکه فقط به فکر راه نجات خودمان باشیم باید به فکر راه نجات همگان باشیم تا بتوانیم از این شرایط بحران نیز مثل سایر مقاطع بحرانی کشور ، به سلامت گذر کنیم.
در این شرایط ،ضعف سیستم نظارتی و قانونی، نوعی بازار پنهان که بازار زیرزمینی گفته می شود، پدیدار ساخته که منجر به بروز محتکران قوی و قدرتمند در جامعه شده که در بدنه ی اقتصاد جامعه همچون انگل رشد کرده و تاجایی پیش می روند و قدرت می یابند که ریشه کن نمودن آن ها به راحتی میسر نخواهد بود. البته مسئولین و دولت نیز باید تلاش خود را مضاعف نمایند که امید و اعتماد اجتماعی که در این روزها به شدت آسیب دیده و همین امر باعث ایجاد شایعات، ترس ها و نگرانی های جامعه گشته، دوباره احیا شود، تا اتحاد بین مردم بیش از قبل شده و به جای آنکه هر کس در فکر خود باشد، افراد جامعه بیشتر در کنار یکدیگر باشند و باعث تقویت هر چه بیشتر روحیه ی همبستگی و تعلق اجتماعی در بین مردم گردند.