مهندس امین رشیدی
AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM
در دنیای مدرن امروز، توسعه و گسترش سرمایه‌های فکری در بنگاه های اقتصادی، عامل اصلی ارزش آفرینی شرکت هاست. این موضوع سبب گشته، تا نیروهای مکانیکی جای خود را به سرمایه های فکری دهند و بنگاه‌هایی می توانند، در این رقابت تنگاتنگ ،به بقا و فعالیت خود ادامه دهند که دانش محوری در راستای تحقیق و توسعه را به عنوان اصلی ترین هدف تبیین شده فعالیت های خود قرار دهند. چرا که اقتصاد جهان، دریافته است که اهمیت فعالیت های تحقیق و توسعه R&D برای نوآوری و رشد اقتصادی غیرقابل انکار است. به بیان دیگر، تحقیق و توسعه فرایند تبدیل اندیشه ها به تولیدات جدید و با کیفیت تر شدن تولیدات موجود است.
اهمیت تحقیق و توسعه به حدی است که کشورها براساس معیار نسبت بودجه های تحقیقاتی از درآمد ناخالص ملی، به توسعه یافته یا توسعه نیافته تقسیم می‌شوند. از اینرو، واحد تحقیق و توسعه؛ قلب یک شرکت و سازمان است و نقش آن تغذیه تکنولوژیکی شرکت‌ها درهمگامی با روند پیشرفت علم و دانش و خواسته‌های مدیریتی است و هدف آن ایجاد زیرساخت‌های مناسب جهت رشد فرهنگ پژوهش درسازمان، پرورش پژوهشگران کارامد و اجرای طرح های پژوهشی در راستای رفع نیازهای علمی و فنی در سازمان هاست.
شاید دراقتصاد سنتی، بسیاری از مدیران براین باورند که مخارج تحقیق و توسعه، نوعی هزینه ی سربار بر فعالیت های اقتصادی بوده و ازاثرات سودآورانه این مخارج غافل اند. بنگاه های دارای قدرت انحصاری بالاتر با افزایش مخارج تحقیق و توسعه، با ریسک پذیری کمتر با ایجاد نوآوری و تولید کالاهای جدید به سوددهی بالاتری خواهند رسید. بنابراین پرواضح است که سودآوری به طور مستقیم، تحت تاثیر تحقیق و توسعه قرار می گیرد و قابل افزایش است. بنگاه های اقتصادی توسعه یافته به خوبی دریافته اند که هزینه کرد تحقیق و توسعه به دلیل افزایش بازدهی در بلند مدت از ریسک کمتری نسبت به سایرهزینه ها برخوردار می باشد و هزینه ها در تحقیق و توسعه کارخانجات نقش مهم و حیاتی در فرایندهای تولید را برعهده دارند و امروزه دیگر، فرایندهای تحقیقاتی نه تنها هزینه محسوب نشده ، بلکه خود نوعی سرمایه گذاری ارزشمند است.
در مقیاس خرد، شرکت ها و موسسات بزرگ سهم قابل توجهی از هزینه خود را در تحقیق و توسعه برای فرایند مداوم تولید و بازیابی دانش، هزینه می کنند و سال‌هاست که این واقعیت در کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان مورد توجه قرار گرفته و به همین دلیل در طی چند دهه گذشته، سرمایه گذاری در این بخش را به عنوان پایه و اساس مدیریت علمی در شرکت ها بطور تصاعدی در حال افزایش است. اهمیت این موضوع تا بدان جاست که تنها شرکت هایی قادر به ادامه حیات و رقابت پذیری در آینده هستند که بتوانند سهم دانش را در تولیدات خود افزایش دهند.
جالب است، بدانیم که شرکت آمازون در سال 2017 بیش از 22.6 میلیارد دلار در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده اند که این رقم تقریبا معادل 5.4 درصد تولید ناخالص داخلی ایران در سال 2016 بوده است. آلفابت یا همان گوگل با 16.6 میلیارد دلار، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است و سامسونگ نیز 14.6 میلیارد دلار در این زمینه هزینه کرده است. با توجه به آمارهای بالا به وضوح می توان دریافت که تحقیق و توسعه، جزو لاینفک شرکت های پیشرفته و برندهای مطرح جهان است و متاسفانه هنوز سهم ناچیزی در اقتصاد کسب و کارهای ایرانی دارد.
بنابراین، به وضوح می توان اذعان داشت که عوامل فرهنگی و میزان تخصیص سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه نسبت به تولید ناخالص ملی از عمده‌ترین شاخص‌های مرز بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. براساس ارقامی که در سالنامه آماری یونیسکو درج شده است، در کشورهای توسعه یافته در هریک میلیون نفر، دوهزار نفر یا بیشتر در فعالیت های تحقیقاتی به عنوان پژوهشگر مشارکت می کنند و این در حالی است که در سایر کشورهای مشابه، افراد مزبور به ندرت از مرز چند صد نفر تجاوز می کند.
تقریبا تمام مسئولان تراز اول موسسه ها، پژوهشگران و مشاوران به اتفاق بر این باورند که لزوم هزینه کرد در بخش تحقیق و توسعه تنها راهی است که شرکت ها می‌توانند با همه چالش هایی که با آن روبرو می‌شوند، مقابله کرده و شاخص های سودآور مورد نیاز تمامی ذینفعان خود را تامین نمایند. از اینرو، مدیریت علمی لازمه‌ی دستیابی به رقابت پذیری سازمان هاست و باید مدیران و سیاست‌گذاران از خرد تا سطح کلان برای پیشرفت و توسعه به آن توجهی وافر داشته باشند. نگرش مثبت و امید به بهبود مستمر در اقتصاد مدرن از ویژگی های برجسته و غیرقابل انکار هزینه کرد تحقیق و توسعه می باشد.