قسمت دوم

- با توجه به تعریف جامعه ای که از کار داشتید. آیا مفهوم کار در ایران همانند معنای آن در غرب است؟
کار در نگاه غرب با مفهوم آسیایی و ایرانی آن متفاوت است. کار در ادیان شرقی و از جمله ادیان ایرانی چه پیش از اسلام و چه در دوران اسلام به شدت مقدس است و با اخلاق و دین و عرفان آمیخته است. در حالی که در یونان و روم مفهوم کار بدنی در نظام برده داری با اجبار و ستم اجین بوده و غالباً عملی غیر انسانی به شمار می رفته است. تعریف ارسطو از برده به عنوان ابزار جاندار است و این نقل از کوپر که ارسطو و افلاطون اتفاق نظر دارند که طبقات کارگر نباید حکومت کنند و طبقات حاکم نباید کار کنند و حتی به پول درآوردن بپردازند. اعضای طبقه حاکم صاحب زمین هستند اما نباید خود روی زمین ها کار کنند تنها چیزی که شایسته حاکمان فئودال است، شکار و جنگ و سرگرمی های مانند آن است.
هنوز متفکران مدیریت نگاه شان به منابع انسانی است و انسان منبع است. از نظر ارسطو، هر گونه اشتغال حرفه ای یا تخصص به معنای طرد شدن از سلک اعضای کاست است. ارسطو، مصرانه بر این عقیده استوار است که یک آقازاده فئودال (البته اینجا منظور برده دار است) هرگز نباید به هیچ پیشه یا علمی بیش از حد توجه کند.
 این جملات بازتاب خوبی از چنین اندیشه و نظامی است. کار در اروپای بعد از رنسانس نیز جنبه اجباری داشته است. به همین دلیل شارل فوریه، در آرزوی کار دسته جمعی یا تعادلی روح بخش یا کار لذت بخش بوده است. زمانی که از کار لذت بخش یا روح بخش صحبت می کنیم از منظر اقتصاددانان تعاون طلب و با معجزه ی تعاون قرار است که کار لذت بخش بشود و تعادلی روح بخش پیدا کند.کار در فرهنگ ایرانی بسیار متفاوت از فرهنگ غربی است. در لغت نامه دهخدا کار این گونه تعریف شده است: آنچه از شخص یا چیزی صادر گردد و آنچه شخص خود را به آن مشغول سازد و مترادف است با فعل و عمل و کردار. آنچه کرده و به جا آورده شود. 
در رویکرد تمدن مشرق زمین بویژه ایرانی- اسلامی همه چیز در حال کار است. درخت کار انجام می دهد. ابر کار انجام می دهد. 
ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری... 
- چه تعبیر زیبایی... پس  کار در فرهنگ ایرانی فقط صرف مفهوم کار نیست و اخلاق و دین هم در آن آمیخته است؟ در این راستا ، کارآفرین در رویکرد ایرانی اسلامی که همه در حال کار کردن هستند، کجا قرار می گیرد؟
کار؛ جوهر طبیعت در سطوح گوناگون هستی است، چرا که دگر گشت برگشت و فراگشت را فراهم می آورد. حرکت چنین است و حرکت در معنای آن همان کار هستی است و همان کار و کشاکش است که امکان تغییر را فراهم می سازد. در تفکر ادیان ایرانی چه در پیش از اسلام و چه در آیین مقدس اسلام همه ی هستی در کارند. کار یک مفهوم فلسفی دارد که بسیار وسیع است. کار هم در مورد خداوند متعال صدق می کند و هم در مورد انسان ها و هم در رابطه با موجودات طبیعی. مصداق کار خداوند آیه" انا الله یقرب و ما یرید و کل یوم هو فی ما شان" است. در شعر مولانا هم به آن اشاره شده است: پروردگار هر لحظه در کاری است. 
برو کار می کن مگو چیست کار... که سرمایه ی جاودانی است کار... نگر تا که دهقان دانا چه گفت به فرزندگان چون همی خواست خفت.
خیلی ها در تحلیل این شعر از بهار، خفتن را به معنای مردن تعبیر کرده اند. به معنی آنکه دهقان که درخت های آن میو های دیر بازده دارد در لحظه ی مرگ هم به فرزندان خود می گوید، کار کنید. 
دوباره به دنبال ترکیب هستیم. آفرینش اسم مصدر و عمل آفریدن خلق انشا ابداع خلقت بدعت است. از منظر مفهومی ما آفرینش را از ادراک ما در هستی و ایزد منان می شناسیم و آفریننده را کسی می دانیم که چیزی را بوجود می آورد در حالی که پیش از آن نبوده است. پس از تلفیق این دو واژه این مفهوم به دست می آید که کارآفرین شخصی است که کاری را از نو می آفریند چه آن را کشف و چه خلق کند.
در حوزه کارآفرینی، دو رویکرد جدی داریم یکی رویکرد کشفی است و دیگری رویکرد خلقی است. 
امثال آقای پیتر، می گویند که ما فرصت را خلق می کنیم و امثال آقای کرزنر، می گویند که ما فرصت را کشف می کنیم. مشخص است که در تعاریف ذکر شده هیچ چیز مبنی بر سود و سودگرایی یا ارزش آفرینی که معادل دقیق تر واژه آنتروپرونرشیپ می باشد،دیده نمی شود.

 - به یاد دارم در یکی از سخنرانی های شما در پژوهشگاه علوم انسانی جمله ای شنیدم که بسیار برایم جذاب بود، فرمودید به اندازه انسان های کره زمین، دانش ضمنی وجود دارد، لطفا مقداری توضیح دهید.
بنده مجددا هم عنوان می کنم که اگر 7 میلیارد انسان در کره زمین وجود داشته باشد، پس 7 میلیارد دانش ضمنی منحصر به فرد داریم. منحصر به فردی آن به خاطر جغرافیا، تاریخ، فرهنگ، قومیت، دین، ژنوم و... است که مستند سازی نشده است و باید کشف شود. زمانی که مفهوم دانش را بررسی می کنیم، به دو منظر بر می خوریم. یکی مفهوم دانش ضمنی و دیگری دانش عینی است. رویکرد دانش عینی کشف شدنی است. اما دانش ضمنی دانش شهودی است و طریقه ی انجام امور که ریشه در فضا، تجربه، بویژه تجربه ی زیسته، تمرین و ارزش ها دارد و انتقال آن دشوار است و در ذهن افراد متخصص جای دارد. از نظر رویکردهای مختلف استراتژي‌ و کارآفرینی و تفکرات مدیریتی و اقتصادی بهترین منبع، مزیت رقابتی طولانی مدت و نوآوری است که از طریق اجتماع سازی مربی گری و... منتقل می شود. در برابر آن نهادگرایان متاخر اعتقاد دارند که اتفاقا مهم ترین بارزه نهاد این است که می تواند دانش ضمنی را انباشت کند. دانش عینی؛ دانش مدونی است که در اسناد و پایگاه های داده و... است و برای انتقال آن "آی تی" لازم است. نوناکا، معتقد است، آن چیزی که در آمریکای شمالی اتفاق می افتد این است که اعتقاد دارند، هر گونه دانش ضمنی را می توان به دانش عینی تبدیل کرد. برای همین است که امنیت شغلی در آمریکای شمالی در پایین ترین سطح قرار دارد. چون اعتقاد دارند، تمام دانش ضمنی با تمام پیچیدگی ها و خاص بودنش، قابل برداشت و تبدیل به دانش عینی است. 
- آیا شما هم با آقای نوناکو موافق هستید؟یا به نظر شما می توان دانش ضمنی را با تکنولوژی کشف کرد و با نرم افزار به دانش عینی تبدیل کرد؟
بنده هم با آقای نوناکو به شدت موافق هستم، اما اجازه بدهید برای پاسخ به این سئوال اشاره ای به سئوالی که آقای نوناکا در سال 2001 در دانشگاه برکلی از اندیشمندان مدیریت دانش مطرح می کند، داشته باشم. او می گوید: شما بر مدیریت دانش و دانش ضمنی احاطه دارید. حال با دانشی که دارید به من پاسخ دهید، چرا ما ژاپنی ها ماژیکی را که تولید می کنیم، همان روز وارد بازار نمی کنیم؟ شاید تا یک ماه یک سال و شاید تا ده سال دیگر هم محصول وارد بازار نشود. همچنان که در ژاپن محصولاتی وجود دارد که حداقل 200 سال از آمریکا شمالی جلوتر است، اما وارد بازار نشده اند و مشخص نیست که چه زمانی وارد بازار می شود. نوناکو، سوال می پرسد که از منظر دانش ضمنی به من پاسخ بدهید که ما چرا این محصول را وارد بازار نکرده ایم؟ ژاپن مفهوم اقتصاد را می شناسد و در اقتصاد حرفی برای گفتن دارد. استراتژی اقیانوس آبی ژاپن بسیار مهم است.
نوناکو، دلیل این موضوع را در جغرافیای ژاپن می داند. از نظر وی در ژاپن ، یکی از بزرگ ترین مشکلات محدودیت زمین است. دریا هر روز زمین را می خورد و این زمین هر روز کوچک و کوچک تر می شود. البته به غیر از مشکلاتی که در ماهیگیری و حقوق ماهیگیری ایجاد می کند، زمین در ژاپن هر روز کوچک و کوچک تر می شود. مثال نوناکا در این مورد این است که از آمریکایی ها می خواهد که پاسخ دهند، حداکثر چندساله، خانه یا زمینی قابل خریدن است؟ وی می گوید: در ژاپن گاهی اوقات خانه، در نه یک نسل، نه دو نسل، نه سه نسل، گاهی اوقاتN نسل، یک خانه یا زمین را می فروشیم. مفهوم را می توان در این موضوع دید که تعهدی داده می شود و تا چهار نسل بعد این تعهد اجرا می شود. نوناکا می گوید: با "آی تی" نمی توان فهمید، چگونه محدودیت زمین را به بسط زمان تبدیل کرد. یک ژاپنی چون زمین دائما در مقابلش محدود و محدودتر می شود، در مقابلش زمان را بسیط و بسیط‌تر می کند. این مفهوم و دانش ضمنی را چگونه و با چه نرم افزاری می توان به دانش عینی تبدیل کرد؟ در نتیجه می توان خودکاری را تولید کرد که الان یا بیست سال دیگر وارد بازار شود.
نوناکا، اعتقاد دارد دانش ضمنی براساس جغرافیا، تاریخ و انسان شکل می گیرد. مثلثی است که انسان در راس آن، جغرافیا و تاریخ در ضلع های دیگر آن قرار دارند و در وسط این مثلث، فرهنگ قرار دارد. نوناکا می گوید: این موضوع را آمریکای شمالی نمی‌تواند درک کند‌، چون این تجربه ی زیسته ی یک ژاپنی است. با هیچ نرم افزاری هم نمی توان آن را درک کرد. پس نوناکا به شدت این موضوع را رد می کند که دانش ضمنی را با نرم افزار و قدرت تکنولوژی کشف کرد و با نرم افزار به دانش عینی تبدیل کرد.
مارسل موس، معتقد است یک سری دانش ضمنی وجود دارد که اصلا نمی توان آن را به دانش عینی تبدیل کرد مانند دانش ضمنی یک دلاک. حرکات دست و منحصر به فرد بودن دلاک را کشف کرد. در روستاهای کشور ما هم دانش های ضمنی فراوانی است که تعدادی از آن ها توسط برخی از مردم شناسان کشف شده است. پس بخشی از دانش ضمنی اصلا نمی تواند به دانش عینی تبدیل شود و بخشی از آن به دانش عینی قابل تبدیل است. 
ما با وجود دانش ضمنی و دانش عینی، چهار حالت می توانیم داشته باشیم. دانش ضمنی به دانش عینی- 
دانش ضمنی به دانش ضمنی- دانش عینی به دانش ضمنی- دانش عینی به دانش عینی.

پایان قسمت دوم